Definicja
słowa raz używamy, gdy mówimy o jakiejś sytuacji, zdarzeniu lub czynności albo o ich wielokrotności
raz
1. raz (2 razy do roku)
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Prezydent może sprawować swój urząd maksymalnie dwa razy z rzędu (nie oznacza to jednak, że nie może go sprawować więcej niż dwa razy). To ważne zastrzeżenie.
Kazimierz Krupa, Forbes, 09/2013, s. 2
Zwykle bywam w Ameryce sześć lub siedem razy do roku i zazwyczaj dobrze się tam bawię.
Jeremy Clarkson, Moje lata w Top Gear, przekład Michał Strąkow, 2012
— Czy pamiętasz jeszcze tę noc, gdy otrzymałaś pięć nagród Grammy?
— Tak... (śmiech) (...) Gdy wywołali moje imię po raz pierwszy i drugi, wcale się nie zdziwiłam. Ale potem wywołali mnie po raz trzeci. Nie, to niemożliwe! — pomyślałam. Przy czwartym czy piątym razie pomyślałam, że przecież ja na te wszystkie nagrody nie zasłużyłam.
— Tak... (śmiech) (...) Gdy wywołali moje imię po raz pierwszy i drugi, wcale się nie zdziwiłam. Ale potem wywołali mnie po raz trzeci. Nie, to niemożliwe! — pomyślałam. Przy czwartym czy piątym razie pomyślałam, że przecież ja na te wszystkie nagrody nie zasłużyłam.
NKJP: Mazowieckie To i Owo, 2004
— Na drugi raz, parchu, powinieneś nosić przy sobie więcej gotówki. Ale drugiego razu już nie będzie. Adieu!
NKJP: Andrzej Szczypiorski, Początek, 1986
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- frazeologia, frazemy: co raz; do trzech razy sztuka; na raz; na razie; od razu; raz a dobrze; raz koło razu; raz kozie śmierć; raz na zawsze; raz po raz; raz przy razie; raz..., raz...; raz w raz; raz za razem; w każdym razie; w sam raz
Gramatyka
rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: raz; razach; razami; razem; razie; razom; razowi; razu; razy
1.1. raz..., raz...
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- to..., to...
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
(...) gdyby znała odpowiedź na to pytanie, jej kariera byłaby zapewniona. Nie znając jej, musiała próbować raz tej, raz innej metody, mając nadzieję, że któraś z nich poskutkuje.
NKJP: Bronisław Świderski, Słowa obcego, 1998
Gramatyka
frazem nieodmienny
formy: raz..., raz...
2. raz (był sobie raz)
Definicja
jeśli coś się raz zdarzyło, to zdarzyło się w bliżej nieokreślonej przeszłości
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- jakiś czas temu; kiedyś; wtedy
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Chmury wschodnie zamiast deszczu przynoszą brunatne jajka. Zygmuntowi udało się raz znaleźć taką rozpękniętą skorupę. Przez chwilę poruszał się w niej czarny owad. Gdy tylko go dotknął, owad rozpłynął się i zniknął w czeluściach ulicznej studzienki.
NKJP: Mariusz Sieniewicz, Czwarte niebo, 2003
(...) bo Roullot lubi wyłączność sensacji bez względu na to, czy daje im się wiarę, czy nie. Dodaje więc, żeby być stopień wyżej: — Raz przechodził tak blisko naszego gmachu, że zawołałem na niego przez okno i rozmawiałem chwilę.
NKJP: Stanisław Dygat, Jezioro Bodeńskie, 1946
Gramatyka
przysłówek nieodprzymiotnikowy
formy: raz
3. raz (dwa razy wyżej)
Definicja
słów raz, razy, raza, razu używamy z liczebnikami (frazami liczebnikowymi), gdy porównujemy dwie wielkości, określając ich stosunek
Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Zastosowanie adsorpcji na węglu aktywnym byłoby ponadto 3–4 razy bardziej kosztowne. Koszty spalania uznano za zbliżone do kosztów oczyszczania biologicznego.
NKJP: Odory, Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński, 2002
Jak jest odwilż, to zaraz robię się taki ociężały i do domu nie chce mi się biec, tylko wlokę się noga za nogą, a książki w teczce ważą dwa razy więcej niż zwykle.
NKJP: Stanisław Kowalewski, Czarne okna, 1961
Wenus i Ziemia nie podzielą jego losów, gdyż w tym czasie masa Słońca będzie mniejsza od obecnej — w ciągu miliardów lat ewolucji wyrzuci przecież ono w przestrzeń kosmiczną znaczne ilości materii — i utrzymywane na swych orbitach słabszą grawitacją planety oddalą się od gwiazdy. Na przykład Ziemia na odległość około 1,7 raza większą niż dziś.
NKJP: Jarosław Włodarczyk, Wędrówki niebieskie, 1999
Pod koniec stycznia cena kilograma prosiaka zrównała się z ceną tucznika, a według sztuki hodowlanej prosię (w kilogramach) powinno być ok. 1,7 razy droższe.
NKJP: Gazeta Wyborcza, 1993
Gramatyka
formy: raz; raza; razu; razy
4. raz (dwa, trzy)
Definicja
słowa raz używamy przy liczeniu, odliczaniu lub wyliczaniu czegoś, ma ono wtedy takie znaczenie jak słowo jeden
Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Już wyszli, skrzydła drzwi drżą jeszcze.
— Nie przerywać ćwiczeń! Raz, dwa, raz, dwa! Raz, dwa! Biegiem! — komenderuje nauczycielka, zaróżowiona z przejęcia nadzwyczajną wizytą.
— Nie przerywać ćwiczeń! Raz, dwa, raz, dwa! Raz, dwa! Biegiem! — komenderuje nauczycielka, zaróżowiona z przejęcia nadzwyczajną wizytą.
NKJP: Andrzej Zaniewski, Król Tanga, 1997
— Dobra. Jakeś taki cwaniak, to wyrzucajmy pieniądze razem —
powiedziałem wyjmując pończochę.
— Ja też z wami — rzekł Chudy.
— I ja — rzucił Partyjny.
— Dobra. Ustawcie się wszyscy w rządku i jak powiem: raz, dwa, trzy — wszyscy wyrzucamy forsę.
powiedziałem wyjmując pończochę.
— Ja też z wami — rzekł Chudy.
— I ja — rzucił Partyjny.
— Dobra. Ustawcie się wszyscy w rządku i jak powiem: raz, dwa, trzy — wszyscy wyrzucamy forsę.
NKJP: Wiesław Dymny, Opowiadania zwykłe, 1997
Byłem nie tylko oburzony i dotknięty do żywego ich postępkiem, byłem nieszczęśliwy. Raz, że spotkało mnie to od księcia. Dwa, że upatrywałem w nich obu swoich przyjaciół
NKJP: Jerzy Krzysztoń, Obłęd, 1980
Potem jedliśmy śniadanie, a ja cały czas patrzyłem, czy jej się uda, czy nie. I nawet chciałem, żeby sobie rzygnęła, bo raz — ulżyłoby jej, a dwa — mielibyśmy koronny dowód na to, że jest w ciąży. Ale nie rzygnęła. I potem przez cały dzień też nie. Wiem, bo mnie informowała za pomocą SMS-ów.
NKJP: Tomasz Kwaśniewski, Dziennik ciężarowca, 2007
Gramatyka
formy: raz
5. razy (mnożenie)
Definicja
słowa razy używamy, gdy mnożymy przez siebie liczby
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Wieczorem raz jeszcze przemyślałem wszystko, co tego dnia zdarzyło się w szkole. Pani Pelfing zwróciła się do mnie tylko z jednym problemem: „Siedem razy dziewięć”. Ponieważ wtedy odpowiedziałem „nie wiem”, po powrocie do domu zdziwiła mnie wiadomość, że „jestem zdolny, ale leniwy”, pochodząca od nauczycielki matematyki.
NKJP: Adam Wiśniewski-Snerg, Dzikus, 1998
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- frazeologia, frazemy: jak dwa razy dwa
Gramatyka
spójnik
formy: razy
5.1. jak dwa razy dwa
Wariant
- jak dwa razy dwa cztery
- jak dwa razy dwa jest cztery
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
— To żadna prowokacja. To proste jak dwa razy dwa — oni nie chcą, żeby ludzie jeździli nad morze — mówił rok temu. Nie dodawał jednak, że inne plakaty z tej serii przestrzegały również przed wypadem w góry.
NKJP: Ozon, 2005
Po jakimś czasie sam do siebie wyszeptał:
— Wyleje mnie, jak dwa razy dwa cztery!
— Za co? — zaniepokojonym głosem spytał intendent.
— Wyleje mnie, jak dwa razy dwa cztery!
— Za co? — zaniepokojonym głosem spytał intendent.
NKJP: Karol Olgierd Borchardt, Szaman morski, 1985
Gramatyka
frazem nieodmienny
formy: jak dwa razy dwa
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
SprawdźCzęsto sprawdzane
Ciekawostki
- aferzysta — A co z aferowiczem?
- syzyfowa praca — Pochodzenie wyrażenia syzyfowa praca
- mucha — Muchi leciem