é ü ą

przechodni

1. przechodni (w językozn.)

Definicja

czasownik przechodni to w gramatyce polskiej taki czasownik, którego możemy użyć w zdaniu w stronie biernej (dopełnienie czasownika staje się podmiotem w mianowniku), np. rozbić (Policja rozbiła grupę przestępczą → Grupa przestępcza została rozbita przez policję); żeby czasownik był przechodni, musi łączyć się z podmiotem w mianowniku i wymagać rzeczownika w bierniku (prawie wszystkie takie czasowniki są przechodnie, wyjątek to np. mieć) albo w dopełniaczu (tylko nieliczne, np. oczekiwać: oczekiwali zmian → zmiany były oczekiwane przez nich) lub w narzędniku (bardzo nieliczne, np. rządzić: rządził krajem → kraj rządzony przez...)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • specjalistycznie:tranzytywny
Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: przechodni; przechodnia; przechodnią; przechodnich; przechodnie; przechodniego; przechodniej; przechodniemu; przechodnim; przechodnimi formy zaprzeczone: nieprzechodni; nieprzechodnia; nieprzechodnią; nieprzechodnich; nieprzechodnie; nieprzechodniego; nieprzechodniej; nieprzechodniemu; nieprzechodnim; nieprzechodnimi

zgłoś poprawkę

 1.1. przechodniość

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: przechodniość; przechodniości; przechodniością; przechodniościach; przechodniościami; przechodniościom

2. przechodni (np. pokój)

Definicja

przechodni (np. pokój, dom) to taki, przez który trzeba przejść, żeby dostać się do kolejnego miejsca, mający taką dodatkową funkcję

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Zaczęło się od tego, że Stacho pokazał Marcelowi wyjście przez przechodni dom, kiedy gonili go czterej lotnicy niemieccy wymachując bagnetami i wrzeszcząc na całą ulicę, a jeden z nich miał haniebnie podbite oko.

NKJP: Bohdan Czeszko, Pokolenie, 1951

Julek, który często tu bywał i miał dobre rozeznanie w miejscowej topografii, poprowadził mnie przez jakąś bramę na podwórze, równie rojne i gwarne, jak ulica. Tu przemówił do kogoś w sprawie kufra i słowami tymi odpalił niejako rakietę transakcji. Ów ktoś bowiem w jarmułce i chałacie do kostek, poderwał nas biorąc pod ręce, na jej orbitę i ciągnął przez następną bramę przechodnią na następne, rojne gestykulującym i rozprawiającym ludem Izraela, podwórko.

NKJP: Jeremi Przybora, Przymknięte oko opaczności, 1994

Byliśmy w kwadratowym przedpokoju. Drzwi na wprost prowadziły do łazienki, w prawo do salonu, a w lewo do kuchni. Znałem takie mieszkania: powstały prawdopodobnie przez połączenie dwóch dwuizbowych mieszkanek, składających się z małego przedpokoju, jeszcze mniejszej łazienki, przechodniej kuchni i pokoju. Teraz były tu więc trzy pokoje i kuchnia. I tak niewiele jak na cztery dorosłe osoby.

NKJP: Michał Bielecki, Siostra Komandosa, 1997

Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: przechodni; przechodnia; przechodnią; przechodnich; przechodnie; przechodniego; przechodniej; przechodniemu; przechodnim; przechodnimi formy zaprzeczone: nieprzechodni; nieprzechodnia; nieprzechodnią; nieprzechodnich; nieprzechodnie; nieprzechodniego; nieprzechodniej; nieprzechodniemu; nieprzechodnim; nieprzechodnimi

zgłoś poprawkę

3. przechodni (np. nagroda)

Definicja

przechodni to taki, który po jakimś czasie przechodzi w ręce kolejnej osoby (zwykle zwycięzcy kolejnego konkursu lub zawodów)

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Działkowcy pokłócili się o pierwszą nagrodę w konkursie ogrodów.
— Dostaliśmy puchar za pierwsze miejsce, bo tak zdecydowało prezydium zarządu — mówi Jerzy Anulewicz, prezes Pracowniczych Ogrodów Działkowych Barbarka. Stanisław Stanisławski, prezes POD Miedzianka twierdzi, że komisja konkursowa postanowiła inaczej i nie chce oddać przechodniego pucharu, który zdobył w ubiegłym roku.

NKJP: Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005

(...) a to dla podniesienia naszego punktu sprzedaży do takiego stanu rozkwitu, żeby otrzymał przechodni proporzec MHD dla najlepszej placówki w dzielnicy, ba, może w całej Warszawie.

NKJP: Jerzy Stawiński, Piszczyk, 1997

To nie jest to, czego szukam. Wody i perfumy dostajemy wszystkie trzy, to znaczy mama, Joanna i ja, babcię by taki podarunek rozgniewał, a Irenka, chociaż nie miałaby nic przeciw, jest za mała. Nieodpieczętowane flakoniki stoją pod lustrem w karnym rządku, od czasu do czasu bierzemy jedną buteleczkę i dajemy w podarunku komuś innemu. Joanna nazywa to prezentem przechodnim.

NKJP: Ewa Nowacka, Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993

Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: przechodni; przechodnia; przechodnią; przechodnich; przechodnie; przechodniego; przechodniej; przechodniemu; przechodnim; przechodnimi formy zaprzeczone: nieprzechodni; nieprzechodnia; nieprzechodnią; nieprzechodnich; nieprzechodnie; nieprzechodniego; nieprzechodniej; nieprzechodniemu; nieprzechodnim; nieprzechodnimi

zgłoś poprawkę

4. przechodni (np. relacja)

Definicja

relacja przechodnia to w matematyce, logice: taka relacja, w której jeśli B zależy od A i C zależy od B, to C zależy od A

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Np. przechodni jest stosunek starszeństwa, bo o kimkolwiek mowa, jeśli Paweł jest starszy od Jana, a Jan jest starszy od Gawła, to wiadomo, że Paweł jest starszy od Gawła. Nie jest przechodni stosunek ojcostwa, bo jeśli Adam jest ojcem Bolesława, a Bolesław ojcem Czesława, to na pewno nieprawda, że Adam jest ojcem Czesława. (...) Natomiast przechodni jest stosunek bycia potomkiem, bo jeśli Czesław jest potomkiem Bolesława, a Bolesław potomkiem Adama, to na pewno Czesław jest potomkiem Adama.

NKJP: Zygmunt Ziembiński, Logika praktyczna, 1958

Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: przechodni; przechodnia; przechodnią; przechodnich; przechodnie; przechodniego; przechodniej; przechodniemu; przechodnim; przechodnimi formy zaprzeczone: nieprzechodni; nieprzechodnia; nieprzechodnią; nieprzechodnich; nieprzechodnie; nieprzechodniego; nieprzechodniej; nieprzechodniemu; nieprzechodnim; nieprzechodnimi

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book