omownia

Zapewne: „gdzie jest ojciec?”. Walczy daleko, synku, walczy daleko. Imię zrodzone z odpowiedzi matki, która tłumaczy nieobecność, tułaczkę, uchodzenie – wszystko to, czego nazwać się nie da. Ta szeroka omownia staje się imieniem własnym. Dramat ojca – ale przecież zarazem to dramat Penelopy i samego Telemacha – staje się tym, co najpoważniej określa życie syna Odysa, co przylgnęło do niego na zawsze. Być może ostateczne rozczarowanie Odysa boskością następuje w scenie spotkania z duszą Achillesa.

KWJP: Dobrosław Kot, Tratwa Odysa. Esej o uchodźcach, 2020

Erotyka bohaterów Sienkiewicza ma już swoich biografów. Wskazywał na to przede wszystkim Ryszard Koziołek w Ciałach Sienkiewicza. Badacz dostrzegał również, że język erotyki u Sienkiewicza jest pełen alegorii, elips czy metonimii, co z kolei wskazuje na to, że realność i cielesność kobiet jest pokazywana dzięki niedopowiedzeniu, sugestii i dowcipowi. Peryfraza, omownia i aluzja stają się środkami artystycznego wyrazu, pokazującymi zaangażowanie kobiety w relację ze zdobywanym przez nią mężczyzną (celowo w takim układzie). Kobiety i mężczyźni u Sienkiewicza są typologizacjami cech i wzorców osobowych. Zawsze jednak mają na celu wchodzenie w relacje, ustawienia, pytania o własną tożsamość zadawane w kontekście Innego. Sienkiewicz zwłaszcza w kreacji postaci kobiecych wypada jako drobiazgowy rejestrator wizerunków.

Dawid Maria Osiński, Składnia uczucia. Kobiety i mężczyźni, kobiecość i męskość w twórczości Henryka Sienkiewicza, [w:] Sienkiewicz ponowoczesny, pod red. Bartłomieja Szleszyńskiego i Magdaleny Rudkowskiej, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019, s. 72