é ü ą

Czeka

Czeka (tajna policja)

Definicja

Czeka to sowiecka tajna policja wprowadzająca rewolucyjny terror w Rosji i innych terytoriach opanowanych przez bolszewików (masowe egzekucje na niespotykaną skalę), działająca w latach 1917–1922, formalnie przekształcona w GPU

Wariant
  • (rzadziej) CzeKa
  • (rzadko) czeka
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • bezpieka; policja
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Oto jak to wygląda w najlepszej chyba powieści Pielewina „Czapajew i Pustota”, o legendarnym krasnoarmiejcu, bohaterze kultowego filmu z 1929 r., o którym w czasach radzieckich krążyły tysiące dowcipów. Powieść jest równie bułhakowowska jak "Generacja P", zaczyna się od tego, że w 1918 r. ścigany przez Czeka młody poeta dusi swego kumpla, który już jest w Czeka, po czym wciela się w zamordowanego i urządza masakrę w niezbyt prawomyślnym klubie literackim. Obawiając się, że oszustwo wyjdzie na jaw, zaciąga się do oddziału Czapajewa, który wyrusza za Ural walczyć z Białymi, w czasie jednej z potyczek zostaje ranny i budzi się w dzisiejszej Moskwie, w szpitalu psychiatrycznym, gdzie profesor Kanasznikow przemontowuje ludziom radzieckim osobowość, tak by pasowała do kapitalizmu wprowadzanego przez byłych dygnitarzy partii komunistycznej

NKJP: Polityka, 2002

Akcja filmu rozgrywa się w pierwszych latach po Wielkiej Rewolucji Październikowej (1918–1921) i przedstawia Feliksa Dzierżyńskiego w czasie, gdy tworzył on osławioną CzeKę i rozkręcał „czerwony terror”. Tytuł zapożyczony został od pierwszych słów rosyjskiej wersji „Warszawianki”. „Wichry wrażdiebnyje” znaczą tyle, co „wrogie burze” pojawiające się w drugim wersie oryginalnego tekstu. W wersji, którą skierowano do kin już po tajnym referacie Nikity Chruszczowa na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, wycięto wszystkie sceny ze Stalinem, którego grał Gruzin Michaił Giełowani.

NKJP: Esensja, 2009

Poniżej Modlitwa żołnierzy Armii Podziemnej napisana przez ŻELAZNEGO
Panie Boże Wszechmogący, daj nam siły i moc wytrwania w walce o Polskę, której poświęciliśmy nasze życie. Niech z krwi przelanej naszych braci, pomordowanych w lochach gestapo i czeki, niech z łez naszych matek i sióstr, wyrzuconych z odwiecznych swych siedzib, niech z mogił naszych żołnierzy poległych na polach całego świata powstanie Wolna Polska.

marienburg.pl, 13.05.2009

Ciekawostki
Czeka w polszczyźnie i słownikach Trzaski, Everta i Michalskiego Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych (1939) hasło w zapisie „Cze-ka” objaśniał następująco:
r[osyjskie] czerezwyczajnaja komissija, w skróc. czerezwyczajka, komisja nadzwyczajna, słynąca z okrucieństwa tajna policja polityczna do walki z kontrrewolucją w Rosji, utworzona 1918, przekształocna 1922 w G.P.U.
Po wojnie, zwłaszcza w latach 1949–1955
Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński; odmienny
rzadziej nieodmienny

formy alfabetycznie: czece; Czece; czeka; Czeka; CzeKa; czeką; Czeką; CzeKą; czekę; Czekę; CzeKę; czeki | pokaż wszystkie formy

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: czece; Czece; czeka; Czeka; CzeKa; czeką; Czeką; CzeKą; czekę; Czekę; CzeKę; czeki; Czeki; CzeKi; czeko; Czeko; CzeKo | zwiń

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book