Definicja
czczy żołądek ma ktoś, kto jeszcze nic nie jadł danego dnia
czczy
1. czczy (żołądek)
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Spostrzegł się i wstał. Zdawkowymi słowami przeprosił, podziękował i wyszedł. Wódka wypita na czczy żołądek działała zbyt silnie.
NKJP: Tadeusz Dołęga Mostowicz, Doktor Murek zredukowany, 1936
Greta dostała mdłości, Gabrysia twierdziła, że to z głodu, mówiła przecież, żeby zjeść śniadanie, a nie wychodzić z czczym żołądkiem.
NKJP: Krystyna Kofta, Wielką miłość tanio sprzedam, 2003
Gramatyka
przymiotnik niestopniowalny
formy alfabetycznie: czcza; czczą; czcze; czczego; czczej; czczemu; czczy; czczych; czczym; czczymi formy zaprzeczone: nieczcza; nieczczą; nieczcze; nieczczego; nieczczej; nieczczemu; nieczczy; nieczczych; nieczczym; nieczczymi
1.1. na czczo
Definicja
ktoś, kto jest na czczo, jeszcze nic nie jadł danego dnia
Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- przed jedzeniem
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Starał się być miły i pozytywnie uduchowiony mimo wszelkich przeszkód. Niestety, przez papierosa na czczo co chwila przyłapywał się na myśleniu o Zosi.
NKJP: Max Cegielski, Masala, 2002
Grzybowski pił codziennie, ale upijał się nie częściej niż raz na miesiąc. W drodze od lekarza. Wciągał na swoje bryczesy oficerskie buty z cholewami i wychodził z samego rana, na czczo, na badanie krwi.
NKJP: Henryk Grynberg, Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998
— Panienko, proszę przyjść do nas do kuchni. Trzeba coś zjeść. Nie można cały dzień na czczo.
NKJP: Tadeusz Konwicki, Bohiń, 1987
Sprawa, o którą pan walczy, jest z góry przegrana, tak jak sprawa zjedzenia dwóch jajek na czczo: jeśli zje się jedno na czczo, drugie już będzie po tym pierwszym, a więc nie na czczo.
NKJP: Teodor Krzysztof Toeplitz, Mój wybór. Rzeczy mniejsze, 1998
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- kolokacje czasownikowe lewostronne: palić; przyjść; wypić
- kolokacje rzeczownikowe lewostronne: badanie
- kolokacje przysłówkowe: rano
Gramatyka
frazem nieodmienny
formy: na czczo
1.2. czczość (w żołądku)
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- głód
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Usiadł obok na ławce, by trochę odpocząć i ochłonąć. Ból żołądka przeszedł w cierpką, nieprzyjemną czczość, odczuwaną gdzieś w trzewiach.
NKJP: Czesław Karkowski, Kamienna drabina, 2008
Dzięki temu zdałem sobie sprawę, że jest zmierzch. W szafce miałem pół bochenka chleba, resztki masła i krążek topionego sera. Poczułem czczość. Wyobraziłem sobie, jak będę smarował chleb, jak zaparzę herbatę, i czczość ustąpiła.
NKJP: Ireneusz Iredyński, Dzień oszusta. Człowiek epoki, 1962
Kocia agresja i kocie pieszczoty poczęły wzmagać uczucie nieposkromionego głodu, który potęgował się z minuty na minutę. Nie banalną czczość, skręcającą żołądek i mdlącą w dołku normalnego człowieka, ale taką, której nie mogły uśmierzyć najbardziej wyszukane potrawy i napoje.
NKJP: Witold Jabłoński, 2001
Gramatyka
rzeczownik rodzaj żeński odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: czczość; czczości; czczością; czczościach; czczościami; czczościom
1.3. jelito czcze
Definicja
jelito czcze to u ssaków część jelita cienkiego, leżąca między dwunastnicą a jelitem krętym, w której odbywa się wchłanianie pokarmu
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Poznanie zjawisk fizjologicznych tego typu wyłoniło pomysł, że gdyby jelito czcze ominąć, przecinając je blisko miejsca połączenia z dwunastnicą, a następnie odcięty koniec wszyć do dolnej części jelita krętego, to pacjent mógłby jeść do woli i chudłby, ponieważ jedzenie nie ulegałoby ani trawieniu, ani wchłanianiu. Zespolenie omijające jelita czczego z jelitem krętym wprowadzono w latach 50., a już w latach 80. zaprzestano wykonywania tych operacji z powodu ogromnej liczby komplikacji.
NKJP: Bożena Zambrzycka, 2001
Ciekawostki
Skąd nazwa jelito czcze
Nazwa ma związek z (...)
Gramatyka
frazem rzeczownikowy rodzaj nijaki odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: jelicie czczemu; jelicie czczym; jelitach czczych; jelita czcze; jelita czczego; jelitami czczymi; jelit czczych; jelitem czczym; jelito czcze; jelitom czczym
2. czczy (np. słowa)
Definicja
czcze jest to (zwykle słowa lub działania), za czym nie stoi tak naprawdę jakaś konkretna treść, zatem nieważne i niedające rezultatów; słowo nacechowane negatywnie
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- bez sensu; bezcelowy; bezproduktywny; bezprzedmiotowy; bezsensowny; bezskuteczny; bezużyteczny; na nic; nie na miejscu; nieefektywny; niepotrzebny; nieprzydatny; nieskuteczny; próżny; pusty; syzyfowy; zbędny; zbyteczny
- książkowo:bezowocny; bezpłodny; daremny; płonny
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
I nie była to tylko czcza retoryka, słowa przekładały się na wielkie inwestycje w działalność badawczo-rozwojową.
NKJP: Edwin Bendyk, Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002
Trzeba skończyć z czczym gadaniem o tolerancji, nazwać rzeczy po imieniu i walczyć o swoje. Jedni o jedno, drudzy o drugie.
NKJP: Mariusz Sieniewicz, Czwarte niebo, 2003
Odpowiedział na tę propozycję, że każdy swój krytyczny felieton zaopatrzy na wstępie literami „M.ż.G.s.r.”, co będzie znaczyć: „Mimo, że Gdynia się rozbudowuje”. I pisał: „Otóż, M.ż.G.s.r., nie mamy szczęścia do pomników, pogrzebów i uroczystości narodowych. Rozumiem, że można nie lubić wszelkich pomp i czczych manifestacji, ale lubić je i nie umieć ich robić — to rzecz żałosna”.
NKJP: Janina Kumaniecka, Saga rodu Słonimskich, 2003
Spytałem ostrożnie, czy w Detroit nadal odbywają się uliczne wyścigi.
— O, pewnie! — odparł. — Praktycznie w każdą piątkową i sobotnią noc możesz spotkać gości, którzy ścigają się po Woodward Avenue.
I mogę was z przyjemnością poinformować, że nie była to tylko czcza gadanina rockowego gwiazdora, próbującego zgrywać kogoś, kto nie odciął się od swoich korzeni. Bo te wyścigi naprawdę się tam odbywają.
— O, pewnie! — odparł. — Praktycznie w każdą piątkową i sobotnią noc możesz spotkać gości, którzy ścigają się po Woodward Avenue.
I mogę was z przyjemnością poinformować, że nie była to tylko czcza gadanina rockowego gwiazdora, próbującego zgrywać kogoś, kto nie odciął się od swoich korzeni. Bo te wyścigi naprawdę się tam odbywają.
Jeremy Clarkson, Moje lata w Top Gear, przekład Michał Strąkow, 2012
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- kolokacje rzeczownikowe: dyskusja; frazes; gadanina; obietnica; pogróżka; przechwałka; retoryka; słowo; spekulacja; wymysł
Gramatyka
przymiotnik niestopniowalny
formy alfabetycznie: czcza; czczą; czcze; czczego; czczej; czczemu; czczy; czczych; czczym; czczymi formy zaprzeczone: nieczcza; nieczczą; nieczcze; nieczczego; nieczczej; nieczczemu; nieczczy; nieczczych; nieczczym; nieczczymi
2.1. czczość (np. słów)
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- bezowocność; bezpłodność; daremność; jałowość; pustka
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
To była święta prawda, echo platońskich dialogów pobrzmiewało w jego zdaniach, poznanie i dobro, mówił, ważąc w sobie słuszność i czując zarazem czczość tych słów.
NKJP: Zakładnicy, Witold Zalewski, 2001
Ze wszystkich stron ciągnęło przejmującym chłodem, czczością bezużytecznych, pustych godzin, nie obliczonych na spojrzenie człowieka.
NKJP: Jan Józef Szczepański, Polska jesień, 1955
Gramatyka
rzeczownik rodzaj żeński odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: czczość; czczości; czczością; czczościach; czczościami; czczościom