Definicja
Czeka to sowiecka tajna policja wprowadzająca rewolucyjny terror w Rosji i innych terytoriach opanowanych przez bolszewików (masowe egzekucje na niespotykaną skalę), działająca w latach 1917–1922, formalnie przekształcona w GPU
Czeka
Czeka (tajna policja)
Wymowa prosto zapisana
Wariant
- (rzadziej) CzeKa
- (rzadko) czeka
Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
- potoczna nazwa:czerezwyczajka
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- bezpieka; policja
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Oto jak to wygląda w najlepszej chyba powieści Pielewina „Czapajew i Pustota”, o legendarnym krasnoarmiejcu, bohaterze kultowego filmu z 1929 r., o którym w czasach radzieckich krążyły tysiące dowcipów. Powieść jest równie bułhakowowska jak "Generacja P", zaczyna się od tego, że w 1918 r. ścigany przez Czeka młody poeta dusi swego kumpla, który już jest w Czeka, po czym wciela się w zamordowanego i urządza masakrę w niezbyt prawomyślnym klubie literackim. Obawiając się, że oszustwo wyjdzie na jaw, zaciąga się do oddziału Czapajewa, który wyrusza za Ural walczyć z Białymi, w czasie jednej z potyczek zostaje ranny i budzi się w dzisiejszej Moskwie, w szpitalu psychiatrycznym, gdzie profesor Kanasznikow przemontowuje ludziom radzieckim osobowość, tak by pasowała do kapitalizmu wprowadzanego przez byłych dygnitarzy partii komunistycznej
NKJP: Polityka, 2002
Akcja filmu rozgrywa się w pierwszych latach po Wielkiej Rewolucji Październikowej (1918–1921) i przedstawia Feliksa Dzierżyńskiego w czasie, gdy tworzył on osławioną CzeKę i rozkręcał „czerwony terror”. Tytuł zapożyczony został od pierwszych słów rosyjskiej wersji „Warszawianki”. „Wichry wrażdiebnyje” znaczą tyle, co „wrogie burze” pojawiające się w drugim wersie oryginalnego tekstu. W wersji, którą skierowano do kin już po tajnym referacie Nikity Chruszczowa na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, wycięto wszystkie sceny ze Stalinem, którego grał Gruzin Michaił Giełowani.
NKJP: Esensja, 2009
Poniżej Modlitwa żołnierzy Armii Podziemnej napisana przez ŻELAZNEGO
Panie Boże Wszechmogący, daj nam siły i moc wytrwania w walce o Polskę, której poświęciliśmy nasze życie. Niech z krwi przelanej naszych braci, pomordowanych w lochach gestapo i czeki, niech z łez naszych matek i sióstr, wyrzuconych z odwiecznych swych siedzib, niech z mogił naszych żołnierzy poległych na polach całego świata powstanie Wolna Polska.
Panie Boże Wszechmogący, daj nam siły i moc wytrwania w walce o Polskę, której poświęciliśmy nasze życie. Niech z krwi przelanej naszych braci, pomordowanych w lochach gestapo i czeki, niech z łez naszych matek i sióstr, wyrzuconych z odwiecznych swych siedzib, niech z mogił naszych żołnierzy poległych na polach całego świata powstanie Wolna Polska.
marienburg.pl, 13.05.2009
Ciekawostki
Czeka w polszczyźnie i słownikach
Trzaski, Everta i Michalskiego Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych (1939) hasło w zapisie „Cze-ka” objaśniał następująco:
r[osyjskie] czerezwyczajnaja komissija, w skróc. czerezwyczajka, komisja nadzwyczajna, słynąca z okrucieństwa tajna policja polityczna do walki z kontrrewolucją w Rosji, utworzona 1918, przekształocna 1922 w G.P.U.Po wojnie, zwłaszcza w latach 1949–1955
Gramatyka
rzeczownik rodzaj żeński; odmienny
rzadziej nieodmienny
formy alfabetycznie: czece; Czece; czeka; Czeka; CzeKa; czeką; Czeką; CzeKą; czekę; Czekę; CzeKę; czeki |
formy w tabelce:
