transgresja

Transgresje i regresje występują lokalnie i powodowane są przez ruchy pionowe litosfery na ograniczonym obszarze. Mogą mieć zasięg znacznie większy, wówczas związane są ze zjawiskiem globalnego podnoszenia się poziomu oceanów na Ziemi. Podnoszenie się poziomu oceanu jest wynikiem zmian klimatycznych, np. uwolnienia wody zgromadzonej w lądolodach lub zmian tektonicznych, np. zmiany konfiguracji oceanów. Przykładowo, w kredzie, ok. 145 do 66 mln lat temu utworzył się stosunkowo płytki basen Oceanu Atlantyckiego, a zmniejszył głębszy basen Protopacyfiku. Zmniejszenie pojemności światowych basenów oceanicznych spowodowało wzrost poziomu mórz na całym świecie. W wyniku wielkiej transgresji morze pokrywało między innymi znaczną część Europy, w tym Polski pozakarpackiej (Rys. 1), [8].

open.agh.edu.pl, 17.02.2025

Pojęcie transgresji, które wyjaśnia mechanizm zachowań dotyczących przekraczania własnych możliwości, przede wszystkim jako działań pozytywnych, przyczyniających się do rozwoju jednostek i społeczeństw, wprowadził do psychologii Kozielecki (1983). Pierwsza i bardzo ogólna definicja transgresji wspomnianego psychologa brzmiała następująco: „intencjonalne wychodzenie człowieka poza to, co posiada i czym jest” (s. 505).

pfp.ukw.edu.pl, 2021

Ze sztuką jest podobnie, ze względu na nieustającą transgresję podejmowaną przez artystów(-tki) awangardowych i współczesnych, ze względu na szybkie zmiany trendów i mediów artystycznych istoty sztuki zdefiniować nie sposób. Nawet jeżeli zrezygnujemy z ahistorycznego spojrzenia, które przez lata cechowało historię sztuki, i ograniczymy stosowanie pojęć „sztuki”, „artysty” i „dzieła” do społeczeństw nowoczesnych i późnonowoczesnych, nie będziemy w stanie sformułować definicji precyzyjnie wytyczającej granice pomiędzy sztuką a nie-sztuką i uwzględniającej wszystkie ważne aspekty sztuki. Socjologowie sztuki oraz wielu teoretyków i badaczy reprezentujących inne dziedziny (filozofa, historia sztuki) stosuje definicje instytucjonalne, według których pojmuje się sztukę, artystę, dzieło tak, jak są definiowane przez społeczeństwo, w którym te zjawiska zachodzą.

Paweł Możdżyński, Transgresje artystek i artystów społecznie zaangażowanych. Moralne implikacje i konflikty aksjologiczne, Przegląd Socjologiczny 73: 2024, nr 2, s. 100