topór

1. topór (narzędzie)

Definicja

topór to narzędzie o stalowym, szerokim i łukowatym ostrzu osadzonym na drewnianym trzonku, używane do ścinania i rąbania, a dawniej także do walki wręcz, był też jednym z symboli kata (służył do obcinania głowy)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • berdysz; ciupaga; czekan; halabarda; siekiera; siekierka; tasak; tomahawk; toporek
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Dodał, że żelazny topór znaleziony pod Grunwaldem jest egzemplarzem charakterystycznym; nie jest to topór ciesielski czy drwalski, ani też katowski czy rzeźniczy, ale topór bojowy.
— W czasach, kiedy rozgrywana była bitwa pod Grunwaldem topory były bronią powszechną. Były łatwo dostępne, tanie i skuteczne — znakomicie sprawdzały się w boju. Topór było łatwiej pozyskać u miejscowego kowala niż miecz, dlatego używali go w boju rycerze niezależnie od tego, po której stronie walczyli — podkreślił dr Nowakowski. Toporów używali zarówno Krzyżacy, jak i rycerze wojsk sprzymierzonych.

wiadomosci.onet.pl, 25.01.05

Siekiera i topór to narzędzia podobne do siebie zarówno pod względem sposobu użycia, jak i wyglądu. Różnice pomiędzy nimi są płynne i często wynikają wyłącznie z tradycji nazewnictwa, np. zazwyczaj mówimy o toporach bojowych — rzadziej o siekierach.

siekierezada.com.pl, 20.08.15

Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: topór; topora; toporach; toporami; toporem; toporom; toporów; toporowi; topory; toporze

zgłoś poprawkę

2. pod topór (głowa)

Definicja

mówimy, że ktoś kładzie/daje głowę pod topór, jeśli bierze na siebie odpowiedzialność i liczy się z ryzykiem

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Przystała natychmiast, był to bowiem czyn chrześcijański, polski i ludzki w całej swej wszechstronnej okazałości, łączył się też z ryzykiem, nadając życiu jakiś uświęcający blask. Nie uczyniła tego z próżności, bo nikt dla próżności nie kładzie głowy pod topór, lecz z potrzeby serca, które było dobre, czułe i wrażliwe na krzywdę.

NKJP: Andrzej Szczypiorski, Początek, 1986

Gramatyka

frazem przysłówkowy

formy: pod topór

zgłoś poprawkę

3. pod topór (drzewa)

Definicja

mówimy, że drzewa idą lub pójdą pod topór, jeśli przeznaczono je do ścięcia lub ścięto

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Ale dlaczego na nią właśnie spadał obowiązek decydowania, była już stara, młodsi powinni zacząć tu swoje rządy. Ale kto? Kto? Ewelina była niezaradna, o wszystko w sprawach majątku pytała Suzanne, Jasia nie było, a malutka Zuzia nie wchodziła w grę. Nie ma rady, trzeba oddać las pod topór, może nie cały, może uda się wytargować trochę.

NKJP: Maria Nurowska, Panny i wdowy. Czyściec, 1992

Rano byłem już pod ową sosną. W pobliżu prowadzono jakąś budowę, ale drzewo stało. Pewnie wkrótce pójdzie pod topór. Ludzie powoli zaczęli pojawiać się na budowie, ale nie budziłem żadnych podejrzeń, kiedy zacząłem dłubać saperką w wiadomym sobie miejscu.

NKJP: Roman Antoszewski, Kariera na trzy karpie morskie, 2000

Gramatyka

frazem przysłówkowy

formy: pod topór

zgłoś poprawkę

4. zakopać topór wojenny

Definicja

mówimy, że ktoś zakopał topór wojenny, jeśli chcemy powiedzieć, że zaprzestał walki, zakończył konflikt

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • pogodzić się
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Ostatniego dnia roku zaraz po przebudzeniu zagadnął Zosię. Sam nie był pewien, czy żeby zakopać topór wojenny, czy wręcz odwrotnie, sprowokować jakąś aferę i rozstanie. Wymienili zdawkowe uwagi, atmosfera pozostaje lodowata.

NKJP: Max Cegielski, Masala, 2002

Program I Polskiego Radia organizuje akcję „Bezpieczne stadiony”. — Niemożliwe, abyśmy zakopali topór wojenny z kibicami Legii. Chcemy jednak, by na naszym stadionie nie było przekleństw i awantur — mówią przedstawiciele Klubu Kibica Widzewa.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1996

Choć na co dzień głośno było o ich konflikcie, gdy przyszło do rozwiązywania najważniejszych problemów zwykłych ludzi prawicowy prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki (60 l.) i były lewicowy premier Leszek Miller (58 l.) zakopywali topór wojenny. Dzięki ich współpracy w Łodzi ulokowały swe siedziby fabryki największych koncernów świata, a zatrudnienie znalazło i znajdzie kilka tysięcy osób.

NKJP: Super Express, 2006

Gramatyka

frazem czasownikowy aspekt dokonany/niedokonany

formy: zakopać topór wojenny; zakopywać topór wojenny

zgłoś poprawkę

5. wykopać topór wojenny

Definicja

mówimy, że ktoś wykopał topór wojenny, jeśli chcemy powiedzieć, że rozpoczął z kimś walkę, konflikt o coś

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Zaskoczył wszystkich od razu po wyborach w 1989 r., gdy w dramatycznym momencie reform gospodarczych ogłosił „wojnę na górze” i wykopał topór wojenny przeciw własnoręcznie namaszczonemu premierowi Tadeuszowi Mazowieckiemu.

NKJP: Ozon, nr 12, 2005

Gramatyka

formy: wykopać topór wojenny

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book