kagańcowy

Rok 1904 przyniósł nowelę do ustawy budowlanej zabraniającą Polakom budować domy na ich własnej ziemi, a 1908 — ustawę o przymusowym wywłaszczeniu polskiej własności ziemskiej oraz tzw. paragraf kagańcowy, nowelę do ustawy o stowarzyszeniach zabraniającą przemawiać po polsku na zebraniach publicznych w miejscowościach liczących mniej niż 60% Polaków.

NKJP: W. Łęcki, Wielkopolska. Przewodnik, 1989

Jeżeli nie kwestionuje się praw PAX-u do deklaracji w kwestiach granic, nie wolno także kwestionować praw Episkopatu do podobnych deklaracji, tylko dlatego, że są „nie uzgodnione” i że rząd nie został o tym powiadomiony. Obrona listu biskupów jest więc w tej chwili obroną praw do wygłaszania i publikowania opinii. Odmowa paszportu dla Wyszyńskiego jest jawnym uznaniem istnienia w Polsce praw kagańcowych.
Co do meritum: sprawa jest jasna. Gest był potrzebny, ale został źle wykonany. Należało przede wszystkim doprowadzić do tego, aby biskupi niemieccy pierwsi wyciągnęli rękę. Należało tak list ułożyć, aby opinia narodowa nie została urażona.

NKJP: A. Kijowski, Wspomnienia 2, 1998

Podobnie ksiądz profesor Życiński. Napisał wtedy o Heideggerze tekst posiadający niesłychaną moc w czasach, gdy dyskutowało się kto jest, a kto nie jest kolaborantem. Uderzało w oczy słowo „kolaborant” pisane rozstrzelonym drukiem w zdaniu „Heidegger był kolaborantem”.
Tylko że to zdanie napisane w 1983 roku, kiedy wprowadzono kagańcową ustawę o wyższych uczelniach, miało naprawdę z gruntu inny sens, niż kiedy powtarza się je dziesięć lat później. Podobnie jak w Niemczech co innego znaczyło nazwać Heideggera nazistą w roku 1936, a co innego 20 lat później i na dodatek w enerdowskiej gazecie.

NKJP: A. Michnik, J. Tischner, J. Żakowski, Między Panem a Plebanem, Kraków 1995

Na początku 1985 r. wzbierać zaczęła fala protestów, osiągając kulminację
w maju. Organizowano zebrania i wiece, podpisywano apele, koordynowano stanowiska. Podziemna „Solidarność” szkół wyższych uznała, że represyjność projektu „przewyższa nawet pogromową ustawę z 1969 r., wprowadzoną po wydarzeniach marcowych, i kagańcową ustawę Jędrzejewicza z 1932 roku, wprowadzoną po przewrocie majowym”.

Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 r., red. nauk. Piotr M. Majewski, Warszawa 2016, s. 315

„Nawet gdy zawodzi opozycja, nam, obywatelom, nie może być wszystko jedno. Przyjęcie ustawy kagańcowej przenosi nas do roku 1956 w Związku Radzieckim. Wolne sądy to ostatni bastion naszej wolności, której po świętach możemy już nie mieć” — pisali organizatorzy piątkowego protestu przeciwko niszczeniu sądownictwa przez PiS.

wroclaw.wyborcza.pl, 20.12.2019