Definicja
formy typu żeś to połączenie spójnika że z czasownikową końcówką czasu przeszłego (np. mówił, żeś spadł jako mówił, że spadłeś) lub z czasownikiem być w czasie teraźniejszym (np. mówił, żeś mądry jako mówił, że jesteś mądry)
żeś
1. żeś (że + -ś)
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Gdy umilkłem, położyła mi dłoń na ramieniu i rzekła z drżeniem w głosie:
— Ile ty masz lat? O czym ty myślisz? Chwilami zdaje mi się, że jesteś dorosły. Powinnam powiedzieć ci jakiś morał, oburzyć się na to, żeś taki zły i zepsuty, ale przecież my wszyscy jesteśmy źli i zepsuci.
— Ile ty masz lat? O czym ty myślisz? Chwilami zdaje mi się, że jesteś dorosły. Powinnam powiedzieć ci jakiś morał, oburzyć się na to, żeś taki zły i zepsuty, ale przecież my wszyscy jesteśmy źli i zepsuci.
Jan Brzechwa, Gdy owoc dojrzewa, 1958
Już na pierwszej randce radzę: z kamienną twarzą zacytuj ten oto limeryk Leara w tłumaczeniu Barańczaka i sprawdź reakcję: „Pewien starzec u stóp Wezuwiusza/ Zgłębiał trzeci już tom Witruwiusza,/ Gdy zalała go lawa;/ »Działa to jak Wełtawa«,/ Rzekł, »Smetany: wzrusza i rozjusza«”. Jeśli koleżka zaśmieje się dopiero po dwóch dniach i po tym, jak sprawdził wszystkie nazwiska w rejestrze, kompozycje zaś w Przewodniku Lucjana Kydryńskiego, musisz uciekać.
Najpierw usprawiedliw się słowami: „Widziałam króliczka, muszę już gonić”. Pomyśli, żeś wariatką niegodną jego poważnych zamiarów.
Najpierw usprawiedliw się słowami: „Widziałam króliczka, muszę już gonić”. Pomyśli, żeś wariatką niegodną jego poważnych zamiarów.
Agata Passent, Twój Styl, nr 4, kwiecień 2016, s. 124
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- skarbonka semantyczna: że
Gramatyka
przyłącza końcówki czasownikowe
formy: żem; żeś; żeście; żeśmy
2. żeś (końcówka)
Definicja
formy typu żeś to ruchome końcówki czasowników używane w mowie i w polszczyźnie potocznej (np. jak ty żeś to zrobiła? jako jak ty to zrobiłaś?)
Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
- Niemało żeśmy o tym napisali — O poprawności żeś i żeśmy
- Dawne teksty i archaizacja
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Słucham kumpli, podsłuchuję znajomych i obcych mężczyzn. No i tak się jakoś składa, że w grupie 40 plus wstrząsające opowieści, jak to żeśmy dali na imprezie albo w weekend, coraz częściej są zastępowane konwersacjami o bieganiu, szóstce Weidera, odżywaniu, odchudzaniu, siłce i paru takich, które 10 lat wcześniej uznalibyśmy za przejaw daleko posuniętego zniewieścienia.
Marcin Meller, Newsweek, 7–13.10.2013, nr 41, s. 61
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- skarbonka semantyczna: że
Gramatyka
przyłącza końcówki czasownikowe
formy: żem; żeś; żeście; żeśmy
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
SprawdźCzęsto sprawdzane
Ciekawostki
- homonimia — Słychać chrupanie? To żonę zazdrość zżera
- dzięki — O historii wyrazu dzięki
- pal go sześć — Pochodzenie wyrażenia pal go sześć