Czy można nie uwzględniać werdyktów RJP? Rada Języka Polskiego a reforma ortografii 2026 roku
W maju 2024 roku Rada Języka Polskiego uchwaliła reformę ortografii. Jako datę jej wejścia w życie przyjęto 1 stycznia 2026 roku. Równocześnie wydana została publikacja (tylko w formacie PDF) pod tytułem „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”.
Zarówno sama uchwała, jak i „Zasady…” były przez Radę modyfikowane (i to nie raz) przed 1 stycznia 2026. Gdy jednak mamy ich ostateczną (oby) postać, pojawiają się dwa pytania:
1. Co zrobić w przypadku sprzeczności i niejasności wynikających z „Zasad…”?
2. Czy do wszystkich zmian wynikających z reformy trzeba się stosować?
Ad 1. Pomocą stara się służyć Dobry słownik. Po pierwsze, wiele haseł i treści w Dobrym słowniku zostało zaktualizowanych (co czasem oznaczało zamieszczenie dodatkowego komentarza). Pomocne są zwłaszcza następujące reguły z Kompendium:
– jaką literą (osoby): przymiotniki dzierżawcze od nazwisk, imion i firm (np. arystotelesowski),
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (II): cząstka -by (-bym, -byś, -byśmy, -byście),
– jaką literą (działalność ludzka): nazwy firm, marek oraz ich produktów,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (I): występujące razem pary słów powtarzanych lub podobnie brzmiących,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (III): połączenia z pół (i wpół),
– jaką literą (geografia): nazwy obiektów przestrzeni publicznej (osiedli, ulic, placów, parków, budowli, zabytków itp.),
– jaką literą (główne): wyraz pospolity na początku nazwy wielowyrazowej,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (IV): nie + przymiotnik,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (III): połączenia z niby, pseudo i quasi.
Zbiorczy komentarz do wszystkich zmian (oraz wiele więcej) zawiera też dobrosłownikowa publikacja „Zmiany w ortografii od 2026 roku. Komentarz do uchwały Rady Języka Polskiego”, dostępna na stronie instytutjezyka.pl.
Część wskazań redaktorów DS wynika z ich interpretacji „Zasad…” lub z tego, co sami uważają za logiczne i słuszne. Co więcej, czasem wskazują i zalecają rozwiązania odmienne niż te przyjęte przez RJP (co zawsze jest jasno wskazane). Tak dochodzimy do pytania numer dwa.
Ad 2. Formalnie (zgodnie z ustawą) Rada Języka Polskiego jest jedyną instytucją władną ustalać przepisy ortograficzne. Równocześnie nie jest to obszar obwarowany jakimikolwiek sankcjami, co zresztą logiczne i zrozumiałe.
Trzeba pamiętać – to bardzo ważne – że reforma ortografii została uchwalona przede wszystkim dlatego, że Polacy… pisali niezgodnie z obowiązującymi zasadami. Por.
Co więcej, RJP wprowadziła część przepisów, które Dobry słownik postulował w zasadzie od początku swojego istnienia (2015 rok). Od dawna zalecaliśmy na przykład pisownię kupiłam cztery Mirindy albo chodźmy do Parku Południowego.
Dlatego, choć większość reformatorskich zmian pochwalamy, wykazujemy nielogiczność części z nich i zalecamy się do nich nie stosować. Żadna z tych przez nas kontestowanych czy uszczegóławianych nie jest jednak fundamentalna, to raczej szczegóły istotne dla osób zawodowo związanych ze słowem pisanym, nie dla ogółu społeczeństwa.
Zresztą, i te ważniejsze zmiany nie będą stosowane od razu, zawsze i wszędzie. W edukacji wejście w życie reformy przesunięto na 2031 rok (do tego czasu mają być honorowane i stare, i nowe zapisy). Trudno też sobie wyobrazić, żeby na skrzyżowaniu łódzkich ulic, na którym obok siebie na słupie latarni zamontowane są tabliczki „ulica płk. Jana Kilińskiego” oraz „aleja marsz. Józefa Piłsudskiego”, 1 stycznia ta druga przybrała postać „Aleja marsz. Józefa Piłsudskiego”. Nie chodzi nawet o koszta takich zmian, ale może komuś nie wyda się to w ogóle logiczne… (tu ulica, a obok Aleja). Zmiany niesione przez reformę nie są wcale takie oczywiste i proste, jak to się przedstawia w wypunktowanych streszczeniach w popularnych mediach.
Warto sięgać do dobrosłownikowych reguł i komentarzy w nich zamieszczonych.
Warto też zapoznać się z fachowym e-bookiem „Zmiany w ortografii od 2026 roku. Komentarz do uchwały Rady Języka Polskiego” możliwym do kupienia na instytutjezyka.pl. Na koniec 2026 roku, gdy pojawić się ma słownik ortograficzny RJP, planujemy jego II wydanie (dostępne bezpłatnie dla osób, które kupią wydanie pierwsze).
Zarówno sama uchwała, jak i „Zasady…” były przez Radę modyfikowane (i to nie raz) przed 1 stycznia 2026. Gdy jednak mamy ich ostateczną (oby) postać, pojawiają się dwa pytania:
1. Co zrobić w przypadku sprzeczności i niejasności wynikających z „Zasad…”?
2. Czy do wszystkich zmian wynikających z reformy trzeba się stosować?
Ad 1. Pomocą stara się służyć Dobry słownik. Po pierwsze, wiele haseł i treści w Dobrym słowniku zostało zaktualizowanych (co czasem oznaczało zamieszczenie dodatkowego komentarza). Pomocne są zwłaszcza następujące reguły z Kompendium:
– jaką literą (osoby): przymiotniki dzierżawcze od nazwisk, imion i firm (np. arystotelesowski),
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (II): cząstka -by (-bym, -byś, -byśmy, -byście),
– jaką literą (działalność ludzka): nazwy firm, marek oraz ich produktów,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (I): występujące razem pary słów powtarzanych lub podobnie brzmiących,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (III): połączenia z pół (i wpół),
– jaką literą (geografia): nazwy obiektów przestrzeni publicznej (osiedli, ulic, placów, parków, budowli, zabytków itp.),
– jaką literą (główne): wyraz pospolity na początku nazwy wielowyrazowej,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (IV): nie + przymiotnik,
– pisownia razem, osobno, z łącznikiem (III): połączenia z niby, pseudo i quasi.
Zbiorczy komentarz do wszystkich zmian (oraz wiele więcej) zawiera też dobrosłownikowa publikacja „Zmiany w ortografii od 2026 roku. Komentarz do uchwały Rady Języka Polskiego”, dostępna na stronie instytutjezyka.pl.
Część wskazań redaktorów DS wynika z ich interpretacji „Zasad…” lub z tego, co sami uważają za logiczne i słuszne. Co więcej, czasem wskazują i zalecają rozwiązania odmienne niż te przyjęte przez RJP (co zawsze jest jasno wskazane). Tak dochodzimy do pytania numer dwa.
Ad 2. Formalnie (zgodnie z ustawą) Rada Języka Polskiego jest jedyną instytucją władną ustalać przepisy ortograficzne. Równocześnie nie jest to obszar obwarowany jakimikolwiek sankcjami, co zresztą logiczne i zrozumiałe.
Trzeba pamiętać – to bardzo ważne – że reforma ortografii została uchwalona przede wszystkim dlatego, że Polacy… pisali niezgodnie z obowiązującymi zasadami. Por.
Członkini zespołu RJP przygotowującego zmiany w ortografii, językoznawczyni prof. Danuta Krzyżyk podkreśliła, że pisownia będzie teraz łatwiejsza. — To uproszczenie reguł i zmniejszenie liczby wyjątków. Odwołujemy się także do zwyczaju językowego Polaków, czyli do tego, jak już dzisiaj niektóre wyrazy, nazwy mieszkańców czy przymiotniki od nazw własnych zapisują — wyjaśniła. (wiadomosci.onet.pl, 22.12.2025)Nie chodzi tu przecież o koślawe wpisy na forach internetowych czy w mediach społecznościowych, tylko o praktykę pisarską kształtowaną w publikacjach przechodzących przez redakcję i korektę.
Co więcej, RJP wprowadziła część przepisów, które Dobry słownik postulował w zasadzie od początku swojego istnienia (2015 rok). Od dawna zalecaliśmy na przykład pisownię kupiłam cztery Mirindy albo chodźmy do Parku Południowego.
Dlatego, choć większość reformatorskich zmian pochwalamy, wykazujemy nielogiczność części z nich i zalecamy się do nich nie stosować. Żadna z tych przez nas kontestowanych czy uszczegóławianych nie jest jednak fundamentalna, to raczej szczegóły istotne dla osób zawodowo związanych ze słowem pisanym, nie dla ogółu społeczeństwa.
Zresztą, i te ważniejsze zmiany nie będą stosowane od razu, zawsze i wszędzie. W edukacji wejście w życie reformy przesunięto na 2031 rok (do tego czasu mają być honorowane i stare, i nowe zapisy). Trudno też sobie wyobrazić, żeby na skrzyżowaniu łódzkich ulic, na którym obok siebie na słupie latarni zamontowane są tabliczki „ulica płk. Jana Kilińskiego” oraz „aleja marsz. Józefa Piłsudskiego”, 1 stycznia ta druga przybrała postać „Aleja marsz. Józefa Piłsudskiego”. Nie chodzi nawet o koszta takich zmian, ale może komuś nie wyda się to w ogóle logiczne… (tu ulica, a obok Aleja). Zmiany niesione przez reformę nie są wcale takie oczywiste i proste, jak to się przedstawia w wypunktowanych streszczeniach w popularnych mediach.
Warto sięgać do dobrosłownikowych reguł i komentarzy w nich zamieszczonych.
Warto też zapoznać się z fachowym e-bookiem „Zmiany w ortografii od 2026 roku. Komentarz do uchwały Rady Języka Polskiego” możliwym do kupienia na instytutjezyka.pl. Na koniec 2026 roku, gdy pojawić się ma słownik ortograficzny RJP, planujemy jego II wydanie (dostępne bezpłatnie dla osób, które kupią wydanie pierwsze).
To tylko próbka tego, do czego dostęp mają
użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
Zyskaj dostęp do wszystkich 4966 artykułów poprawnościowych.
sprawdź