gaz

1. gaz (ciało lotne)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • mgła; opar; para
Ciekawostki
Skąd gaz? Słowo gaz nie jest odwiecznym terminem, odziedziczonym przez naszą terminologię naukową od starożytnych. To także dlatego, że przekonania o budowie wszechświata i wiedza o niej zmieniały się w czasie. Jeszcze dwieście lat temu Jędrzej Śniadecki w swojej „Jeografii” (1818) objaśniał:
Ciała przez złączenie się z cieplikiem ulotnione, iedne są, które z odmianą temperatury tracą swoię lotność, i te nazywaią się pary; drugie są takie, że przy naywiększych odmianach temperatury zachowuią swoię lotność, i te zowią się gazy. Różne gazy i ciała, postać powietrza maiące, uważaią Fizycy iako ciała złożone z pierwiastku stałego rozpuszczonego w ciepliku: z różnych własności i gatunku tego stałego pierwiastku pochodzą różne gatunki gazów, które dzieło Chemii wyżey przytoczone dokładnie opisuie i wyłuszcza.
Dawniej wiedziano, że jest powietrze, w kosmosie podejrzewano istnienie eteru, różne substancje lotne, zwłaszcza wonne, nazywano waporami. Ale skąd pochodzi słowo gaz? Mimo że historia wyrazu nie ma jeszcze czterystu lat, zadziwia nas, że nie tyle dokonano świadomej nominacji, uzasadnionego stworzenia nazwy, ile przekręcenia, modyfikacji innego wyrazu, znanego od wieków. Do nauki światowej i zarazem do wielu języków niemal równocześnie wprowadził słowo gaz brukselski (al)chemik van Helmont (zm. 1644), który zdefiniował tę substancję następująco:
Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy

zgłoś poprawkę

 1.1. gaz (w wodzie miner.)

Definicja

gazem nazywamy dwutlenek węgla dodawany do napojów, żeby musowały i orzeźwiały

Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy

zgłoś poprawkę

2. gaz (w silnikach)

Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
  • książkowo:błękitne paliwo
Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy

zgłoś poprawkę

 2.1. dodać gazu

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • nabrać prędkości; nabrać szybkości; nabrać tempa; przyspieszyć; rozpędzić się
Gramatyka

frazem czasownikowy aspekt dokonany

formy: dodać gazu

zgłoś poprawkę

3. na gazie

Definicja

jeśli ktoś jest na gazie, to jest pijany; wyrażenie potoczne

Wariant
  • pod gazem
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • na rauszu; podchmielony; podpity
  • potocznie:dziabnięty; podcięty
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Awantura w barze była typową pyskówką po pijanemu: ktoś, kto miał już dość upokorzeń, po prostu wygarnął magazynierowi od ubeków i wyzyskiwaczy. Obaj byli pod gazem, zaczęły się rękoczyny w większym gronie, przyjechała milicja i po wylegitymowaniu wszystkich — S. odwieźli radiowozem do domu, a pozostałych zamknęli na komisariacie.

NKJP: Maciej Pinkwart, Dziewczyna z Ipanemy, 2003

— To jeszcze nic. Do dziś policjanci z naszej komendy wspominają pewnego rolnika z gm. Świercze, który jakiś rok temu w krótkich odstępach czas aż trzy razy został przyłapany na jeździe w stanie nietrzeźwym. Najpierw został zatrzymany, gdy pijany jechał samochodem. Potem, gdy prowadził traktor. Wreszcie, gdy na gazie jechał rowerem. W tej ostatniej sytuacji, widząc policjantów i zsiadając z roweru, wymamrotał oburzony: „K..., to i rowerem nie można jeździć po pijaku” (...)

NKJP: Tygodnik Ciechanowski, 2005

Gramatyka

frazem przymiotnikowy

formy: na gazie; pod gazem

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book