teliczny

1. teliczny

Definicja

teliczny to w nauce: taki, który ma związek ze zmianą, celowością lub ograniczonością; a) zdarzenia teliczne to w językoznawstwie: takie zdarzenia, które są ograniczone w czasie bądź określonymi momentami, bądź z natury rzeczy; zdarzenia teliczne określają czasowniki teliczne, np. siąść; b) u Arystotelesa czynności teliczne to takie, które zmieniają stan rzeczy (np. skutkują pojawieniem się, zmienieniem się albo zniknięciem jakiegoś przedmiotu)

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Czasownik *sęgti ‘sięgać po coś’ jest teliczny (por. definicje tego słowa w językach słowiańskich [Boryś 2005: 547]), zatem jego derywaty muszą być też teliczne.

Marek Maziarz, Kategoria aspektu w „Kazaniach świętokrzyskich i w 1. cz. „Psałterza floriańskiego” na tle prasłowiańskim (staro-cerkiewno-słowiańskim, Wrocław, 2009

W gruncie rzeczy nie istnieją czasowniki teliczne, istnieją jedynie teliczne sytuacje w rzeczywistości pozajęzykowej, do których odnoszą się dane czasowniki. Określenie czasownik teliczny powstało ze względów ekonomii językowej i w takiej formie weszło do nomenklatury językoznawczej. Wyrażenie telic situation pochodzi od Gareya (1957), pod względem treści odpowiada Vendlerowskiemu (1967) accomplishment, tj. sytuacji przedstawiającej całkowite dokonanie procesu, np. drawing a circle. Definicja sytuacji telicznych obejmuje zatem sytuacje charakteryzowane przez zmianę stanu czy osiągnięcie momentu końcowego trwającego jakiś czas procesu (por. Grzegorczykowa, Laskowski i Wróbel 1984: 154nn.). Natomiast sytuacje ateliczne trwają w czasie w sposób nieograniczony, a zatem niemożliwe jest przyporządkowanie im momentu końcowego, np. John is singing.

Andrzej S. Feret, Próba określenia kategorii gramatycznej ‘imiesłów'. Studium typologiczne zjawiska w języku niemieckim i polskim, w: Studia Linguistica Universitatis Jagellonicae, Kraków, 2006, s. 42

Słownik antonimów przeciwstawne znaczeniowo
  • ateliczny
Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: teliczna; teliczną; teliczne; telicznego; telicznej; telicznemu; teliczni; teliczny; telicznych; telicznym; telicznymi formy zaprzeczone: nieteliczna; nieteliczną; nieteliczne; nietelicznego; nietelicznej; nietelicznemu; nieteliczni; nieteliczny; nietelicznych; nietelicznym; nietelicznymi

zgłoś poprawkę

 1.1. teliczność

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Na ogół informacyjny punkt ciężkości pada na ostatnie stadium procesu, stąd teliczność tak wielu czasowników. Ludziom chodzi głównie o to, aby osiągnąć określony cel, jakiś pożądany stan.

Elżbieta Tabakowska, Struktura wydarzenia w literackim tekście narracyjnym jako problem przekładu, w: Przekładając nieprzekładalne, red. Małgorzata Ogonowska, Gdańsk, 2000, s. 26

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: teliczność; teliczności; telicznością; telicznościach; telicznościami; telicznościom

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła