é ü ą

sprawczy

1. sprawczy

Definicja

sprawcze jest to, co powoduje, że coś się dzieje lub że ktoś coś robi; słowo książkowe

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • oddziałujący; podstawowy; stwórczy; wpływający; zasadniczy
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Grający skłonni są więc sądzić, że ruletką czy inną maszyną nie kieruje ślepy traf, jak jest w istocie, lecz pamięta ona jakby kolejność kolorów na kole, że funkcjonuje systemowo. I otóż gracz powinien ten system podpatrzyć. Jeśli będzie wytrwały, w końcu mu się to uda i nareszcie powetuje sobie wszystkie przegrane.
Ellen Langer nazwała przypisywanie sobie siły sprawczej w zdarzeniu, które przebiega bez żadnych reguł i w sposób absolutnie losowy, iluzją kontrolowania. W hazardzie, ale także poza nim, pod wpływem tej iluzji zaczynamy szukać przewidywalności tam, gdzie jej wcale nie ma.

NKJP: Polityka, nr 47, 2009

Przez kolejne lata Marie Rose Migas wciąż mówiła o pojednaniu, ale słowa te nie miały mocy sprawczej. Miejscowi bojkotowali oficjalne uroczystości ku czci powstańców śląskich, a organizatorom obchodów brakowało chęci, rozmachu, odwagi i siły przekonywania, by z 3 maja uczynić święto całej Opolszczyzny.

NKJP: Dziennik Polski, 2001

Z opiniami o filmach trzeba dziś uważać tak samo jak z postanowieniami noworocznymi. Nie mamy tak wielkiej swobody, jak przywykliśmy uważać, że mamy. Po dekadach bycia programowanymi na osoby sprawcze i zatroskane sobą konfrontujemy się ze zjawiskami, które nami miotają. Drobne, rytualne deklaracje zmian w życiu mogą nie dotrwać do wyniku testu antygenowego lub odczytu licznika gazu. Na pewno możemy bez żadnych ograniczeń wyśmiać, spostponować i wywalić ze znajomych każdego, komu się (nie)podoba film. Przynajmniej w tej sprawie nie panując nad sobą, panujemy nad sytuacją.

I. Iwasiów, wyborcza.pl, 31.12.2021

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • kolokacje rzeczownikowe: czynnik; duch; mechanizm; moc; motor; rola; siła
Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: sprawcza; sprawczą; sprawcze; sprawczego; sprawczej; sprawczemu; sprawczy; sprawczych; sprawczym; sprawczymi formy zaprzeczone: niesprawcza; niesprawczą; niesprawcze; niesprawczego; niesprawczej; niesprawczemu; niesprawczy; niesprawczych; niesprawczym; niesprawczymi

zgłoś poprawkę

 1.1. sprawczość

Definicja

sprawczość to możliwość lub zdolność wpływu na to, co się dzieje lub co ktoś robi; słowo książkowe lub specjalistyczne

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • oddziaływanie; wpływ
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Jeśli natomiast podmiotowość jest zachowana (bo jej istnienie lub brak nie zależy od woli pryncypała, lecz jest atrybutem jednostek lub grup społecznych), ale jej egzekwowanie jest obojętne z punktu widzenia skutków dla życia publicznego (bo np. wola obywateli nie jest respektowana, jak to często dzieje się w ustrojach autorytarnych), to również wówczas pojęcie obywatelstwa jest puste, bowiem brak sprawczości (a przynajmniej — poczucia sprawczości) ogranicza bądź nawet eliminuje sens podmiotowości. Zatem podmiotowość (jeśli pragniemy zachować jej dotychczasowe rozumienie) nie może mieć charakteru potencjalnego, bowiem istnieje ona jedynie na tyle, na ile jest egzekwowana.

NKJP: Edmund Wnuk-Lipiński, Socjologia życia publicznego, 2008

Mądrzejsi ode mnie wskażą tu więcej powodów tego niespodziewanego — akurat w Gazeta.pl sygnalizowanego od miesięcy — zwrotu akcji, ale możemy tu wymienić parę oczywistych: niewiarygodne ideowe wolty Rafała Trzaskowskiego, niezrealizowane obietnice o wielkiej odnowie życia publicznego, marazm w koalicji, „pożeranie” przystawek, przegrzanie kwestii rozliczeń przy marnych efektach, a także wyraźnie niższa sprawczość niż w czasie rządów nawet późnego Morawieckiego. A to tylko czynniki demobilizujące sympatyków koalicji 15 października. Przeciwnicy KO dorzucą swoje: od kluczenia w sprawach dla nich ważnych (imigracja, zielona transformacja) po ciągnące się latami oskarżenia — nie rozstrzygam, czy słuszne - o „chodzeniu na pasku Niemiec czy Zachodu”.

gazeta.pl, 2.06.2025

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: sprawczość; sprawczości; sprawczością; sprawczościach; sprawczościami; sprawczościom

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book