leksykalizacja

leksykalizacja (językozn.)

Definicja

leksykalizacja to w językoznawstwie: sytuacja lub proces, gdy realne znaczenie jakiegoś wyrazu jest inne lub staje się inne, niż można by wnioskować z jego budowy słowotwórczej lub etymologii, np. bielizna to nie ‘coś, co jest białe’, pisarz to nie ‘ktoś, kto pisze’, a nieprzyjaciel to nie ‘ktoś, kto nie jest czyimś przyjacielem’, choć takie znaczenia można wywnioskować na podstawie budowy tych wyrazów; leksykalizacja może dotyczyć też połączeń wyrazowych (np. ktoś twardogłowy nie ma twardej głowy, tylko jest uparty, a ktoś gruboskórny nie ma grubej skóry, tylko jest pozbawiony taktu) lub zmiany funkcji składniowej formy jakiegoś wyrazu (np. przysłówek bokiem w przemknęłam bokiem przez otwartą furtkę)

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Jeśli istniejąca relacja podobieństwa między wyrazami będącymi w relacji pochodności słowotwórczej z czasem słabnie, słabnie też, a nawet zanika, więź motywacyjna łącząca derywat z jego podstawą słowotwórczą — w rezultacie dochodzi do leksykalizacji jednostki, por. współcześnie nie motywowane rzeczowniki bielizna, imadło czy miednica.

Krystyna Waszakowa, Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa, Warszawa 2017, s. 164

Zgodnie z przytoczoną wcześniej definicją skrótowce należy interpretować właśnie jako efekty leksykalizacji, ponieważ stają się często samodzielnymi, niezależnymi od swoich podstaw motywacyjnych leksemami. Podobnie jak dla polskiego użytkownika języka słowo AIDS to po prostu nazwa choroby, a nie skrót od Acquired Immune Deficiency Syndrome, tak samo można podejrzewać, że dla obcokrajowca skrót AGD nie jest rozszyfrowywalny, ale zrozumiały.

Magdalena Pastuchowa, Emancypowanie się słów. Nauczanie słownictwa a procesy leksykalizacyjne, Postscriptum Polonistyczne nr 2 (16), 2015, s. 35

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: leksykalizacja; leksykalizacją; leksykalizacjach; leksykalizacjami; leksykalizacje; leksykalizację; leksykalizacji; leksykalizacjo; leksykalizacjom

Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book