deszcz

1. deszcz (woda)

Definicja

deszcz to krople wody spadające z chmur

Poprawna polszczyzna cenne informacje, niespodzianki, haczyki
Odmiana: deszczów czy deszczy? Zostaliśmy sprowokowani. Oto na facebookowym profilu „Błędy i owędy”, opisanym jako „językowy fanpage Uniwersytetu Śląskiego”, czytamy:

Mimo szerzenia się końcówki -y w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników męskich na -sz, -cz, -c (por. funduszy i funduszów, zniczy i zniczów) forma fleksyjna *deszczy uznawana jest nadal za błąd. Poprawna forma została zatem użyta w zdaniu drugim: 'Wysłuchaliśmy referatu na temat kwaśnych deszczów w Europie'.

Może nie nóż, ale pióro się w kieszeni leksykografa otwiera. Bo oto mamy do czynienia z kolejnym łańcuszkiem nieprawdy. Ile to my już takich łańcuszków na blogu opisywaliśmy (choćby tutaj).
A wszystko przez

Pełną treść widzą tylko abonenci Dobrego słownika.

Zyskaj dostęp do tej i 3235 pozostałych informacji poprawnościowych.
zamów
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • brzydka pogoda; burza; chlapa; mżawka; niepogoda; oberwanie chmury; opad; plucha; ulewa; zachmurzenie
  • potocznie: pompa
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Bezzębne oblicze nocy majaczyło zza więziennego śmietnika. Apelowy dziedziniec rozmazywał się pod brzemieniem strug deszczu.

NKJP: Zdzisław Smektała, Chcica czyli Billie Holiday to kurwa. Poemat romantyczny, 2006

Niewielu mieszkańców stać na elektryczne oświetlenie, a prowizoryczne źródła światła mokną w strugach tropikalnych deszczy.

Christopher Dickey, Newsweek, 7–13.10.2013, nr 41, s. 6

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)

1.1. jak kania dżdżu

Definicja

mówimy, że ktoś wygląda/czeka/pragnie/łaknie/wypatruje itp. czegoś jak kania dżdżu, jeśli chcemy powiedzieć, że bardzo tego pragnie

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • tęsknie
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Lokalni politycy przed letnią przerwą w parlamencie zbierają ostatnie siły na przedurlopowy finisz. I zgodnie stwierdzają, że są spragnieni wolnych dni jak kania dżdżu.

NKJP: Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004

Agent w kryzysie łaknie informacji z rynku jak kania dżdżu.

NKJP: Gazeta Ubezpieczeniowa, 2008

No, nareszcie! Czekaliśmy tego jak kania dżdżu.

NKJP: Stanisław Tym w Polityce, 2007

Gramatyka

frazem nieodmienny

formy: jak kania dżdżu

1.2. dżdżu

Definicja

formy typu dżdżu, dżdżem itp. są przestarzałe, dziś książkowe lub poetyckie i odnoszą się dziś tylko do drobnego deszczu

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Wiosną albo latem, podczas dżdżów droga ta musiała być prawie nieprzystępna.

Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, 1900

Wiatr wył za oknami, miotając falami grube krople dżdżu, które z łoskotem odbijały się od szyb i blaszanych parapetów.

NKJP: Andrzej Sarwa, Strzyga, 2006

Ciekawostki
Skąd to dżdżu Forma dżdżu (i podobne) pochodzi od (...)

Pełną treść widzą tylko abonenci Dobrego słownika.

Zyskaj dostęp do tej i 1242 pozostałych ciekawostek.
zamów

1.3. kwaśny deszcz

Definicja

kwaśny deszcz to deszcz z zawartością rozcieńczonego kwasu siarkowego i azotowego, powstający w wyniku zanieczyszczeń, działający szkodliwie na florę, glebę itd.

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Wszystko wokół jest zatrute, nawet popularne działki w miejskich ogródkach są skażone przez spaliny aut, kwaśne deszcze, nawozy sztuczne i pestycydy.

NKJP: Edward Rozumowski, Reiki. Naturalna metoda uzdrawiania przez nakładanie rąk, 2008

W tych rejonach Polski, gdzie padają kwaśne deszcze, silos po kilku latach traci srebrny połysk.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1994

1.4. z deszczu pod rynnę

Definicja

mówimy, że ktoś wpadł/trafił (lub wpada/trafia) z deszczu pod rynnę, jeśli chcemy powiedzieć, że jego sytuacja zmieniła się na gorszą, niż była

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Niezadowolony ze swoich podkomendnych, bardziej zainteresowanych wódką i miejscowymi białogłowami, prosi o nowych żołnierzy. I wkrótce otrzymuje — same kobiety. Jest więc przekonany, że wpadł z deszczu pod rynnę.

NKJP: Esensja, 2009

Doświadczenie historyczne podpowiada, że ratowanie demokracji przez „oświecony zamach stanu” oznaczać musi wpadnięcie z deszczu pod rynnę.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1995

Jak się okazało, nie był to dobry wybór. Dwa lata ostrych starć z centralą w Paryżu wystarczyło. Le Guern odszedł z Canal Plus i został szefem Petrolinvestu. Z deszczu trafił pod rynnę. W tym czasie spółka Ryszarda Krauzego miała poważne problemy finansowe. Francuz musi zmagać się z nimi do dziś, ściągając na siebie gromy drobnych akcjonariuszy.

Anna Kowalik, Filip Kowalik, Forbes 09/2014, s. 132

Gramatyka

frazem nieodmienny

formy: z deszczu pod rynnę

1.5. jak grzyby po deszczu

Definicja

mówimy, że budynki, instytucje, firmy itp. powstają/mnożą się/wyrastają/pojawiają się jak grzyby po deszczu, jeśli chcemy powiedzieć, że jest ich coraz więcej, że szybko ich przybywa

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • masowo
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Tzn. telewizja podała wiadomość o odzyskaniu niepodległości, a powstające na ziemiach polskich, jak grzyby po deszczu, agencje towarzyskie potwierdziły fakt, iż telewizja tym razem nie kłamie.

NKJP: Jerzy Pilch, Monolog z lisiej jamy, 1996

Dziś jednak, kiedy fizycy, matematycy, informatycy i inżynierowie są poszukiwani przez biologów i lekarzy, kiedy jak grzyby po deszczu wyrastają uniwersyteckie katedry biologii systemów, pytania o zasady i prawa nabierają znaczenia praktycznego.

NKJP: Andrzej Szczeklik, Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny, 2007

Gramatyka

frazem nieodmienny

formy: jak grzyby po deszczu

1.6. z dużej chmury mały deszcz

Definicja

mówimy z dużej chmury mały deszcz, jeśli chcemy powiedzieć, że coś przyniosło mniejsze konsekwencje, okazało się mniej poważne, istotne itp., niż się początkowo zapowiadało

Wariant
  • z wielkiej chmury mały deszcz
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Sprzedaż akcji Stomilu Olsztyn od tygodni budziła obawy zarówno ze względu na swój rozmiar, jak i atrakcyjność. Z dużej chmury mały deszcz, kolejek po olsztyńskie akcje nie było, a nieoficjalnie wiadomo, że większość akcji nie została sprzedana.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1995

Gramatyka

frazem nieodmienny

formy: z dużej chmury mały deszcz

2. deszcz (kwiatów)

Definicja

deszcz czegoś (zwykle tego, czym można obsypać) to duża ilość tego

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • grad; masa; mnóstwo; obfitość; seria; wysyp; zatrzęsienie
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Najpierw ten deszcz goździków, rzucanych przez studentów, tworzący u stóp Papieża kwietny dywan, w którym on dosłownie brodził.

NKJP: Paweł Zuchniewicz, Jan Paweł II: „Będę szedł naprzód”. Powieść biograficzna, 2009

W ciągu niecałej minuty oddziały wroga zostają zasypane deszczem rakiet.

esensja.stopklatka.pl, 16.07.14

Roran zamrugał, słysząc deszcz spadających na trapera pytań.

esensja.stopklatka.pl, 16.07.14

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • kolokacje rzeczownikowe prawostronne: gratulacji; konfetti; medali; nagród; pieniędzy; pochwał; róż; zaszczytów; złota

2.1. deszcz meteorów

Definicja

deszcz meteorów to zjawisko okresowego nasilenia liczby meteorów z tego samego roju przelatujących przez atmosferę ziemską (widocznych na niebie jako „spadające gwiazdy”)

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Będzie to najbardziej spektakularny deszcz meteorów od lat — najśmielsze prognozy mówią nawet o tysiącu „spadających gwiazd” na godzinę.

technologie.gazeta.pl, 23.05.14

Pozostały pytania, wątpliwości językowe? A może brakuje Ci czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
sprawdź pełną ofertę

Często sprawdzane

  • ociupina — Ociupina sera leżała na blacie czy ociupinę sera leżało na blacie?
  • Turczyn — O współczesnym użyciu słowa Turczyn
  • prowadzić — Poprawne użycie

Ciekawostki

Mogą Cię zainteresować również hasła