SPP
Z ziemi włoskiej… na talerz
Jemy lazanię?, w pełnym dostępie dla każdego
Tajemniczy tytuł powyższy nawiązuje do drogi, którą przebył wyraz włoski w polszczyźnie. Niektóre źródła, np. słownik ortograficzny PWN w wersji online i drukowanej, wskazują, że forma całkowicie spolszczonego mianownika liczby pojedynczej wyrazu lasagne to lazanie, a nie lazania. Oznaczałoby to, że nazwie potrawy przypisuje się rodzaj neutralny (to lazanie) lub niemęskoosobowy (te lazanie) — trudno orzec, który podaje słownik ortograficzny. Jeśli więc ktoś uważa, że właściwy jest rodzaj nijaki, powinien jako podstawową przyjąć formę lazanie.
Czasem zresztą wybór nie jest jasny: czy poniższy przykład zawiera nijakie (to) lazanie w formie liczby pojedynczej, czy niemęskoosobowe (te) lazanie w formie liczby mnogiej?
Jak sądzimy, obecność takich form w staranie redagowanych publikacjach jest rezultatem ich obecności w słownikach PWN-u, ale faktyczny uzus kulinarny Polaków widzi to inaczej. Badanie uzusu pokazuje bowiem, że w polszczyźnie użytkownicy przypisują tej nazwie w formie spolszczonej rodzaj żeński. Dlatego w tabelce odmiany rejestrujemy wyłącznie żeńską formę lazania:
Generalnie proces adaptacji nazwy potrawy w polszczyźnie można przedstawić tak:
a) lasagne — ndm, rodzaj nijaki, rzadziej żeński,
b) lasagna — odm, już tylko rodzaj żeński,
c) lazania — odm, pełne spolszczenie, rodzaj żeński; postać przez nas zalecana.
Czasem zresztą wybór nie jest jasny: czy poniższy przykład zawiera nijakie (to) lazanie w formie liczby pojedynczej, czy niemęskoosobowe (te) lazanie w formie liczby mnogiej?
Porozmawiajmy o jednym z najbardziej szykownych makaronowych dań kuchni włoskiej: oto zapiekane lazanie. (Luca Cesari, Historia makaronu w dziesięciu daniach, tłum. M. Kłodecki, Kraków 2022)Najpewniej to drugie, co więcej, jest to raczej spolszczenie określenia tylko płatów makaronu (te zapiekane lasagne → te zapiekane lazanie), a nie samej potrawy.
Jak sądzimy, obecność takich form w staranie redagowanych publikacjach jest rezultatem ich obecności w słownikach PWN-u, ale faktyczny uzus kulinarny Polaków widzi to inaczej. Badanie uzusu pokazuje bowiem, że w polszczyźnie użytkownicy przypisują tej nazwie w formie spolszczonej rodzaj żeński. Dlatego w tabelce odmiany rejestrujemy wyłącznie żeńską formę lazania:
— Może uda nam się ten problem rozwiązać — odpowiedział. — Stań tam w cieniu, zatankuję ci, potem idź od tyłu, zapukaj, mama da ci kolację.Sytuację komplikuje funkcjonowanie w polskich tekstach oryginalnego lasagne. Pojawia się tam i rodzaj nijaki, i rodzaj żeński, a nawet formy plurale tantum. Jest to odbicie procesu przyswajania obcej nazwy, którego ostatecznym rezultatem jest żeńska lazania.
Zapukałem do drzwi i od razu poczułem zapach lazanii z mięsem i parmezanem. (Jan Tyszkiewicz, Arystokrata bez krawata, 2000, s. 163)
Generalnie proces adaptacji nazwy potrawy w polszczyźnie można przedstawić tak:
a) lasagne — ndm, rodzaj nijaki, rzadziej żeński,
b) lasagna — odm, już tylko rodzaj żeński,
c) lazania — odm, pełne spolszczenie, rodzaj żeński; postać przez nas zalecana.
To tylko próbka tego, do czego dostęp mają
użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
Zyskaj dostęp do wszystkich 5002 artykułów poprawnościowych.
sprawdź