Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- mgła; opar; para
gaz
1. gaz (ciało lotne)
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- frazeologia, frazemy: gaz elektronowy
Ciekawostki
Skąd gaz?
Słowo gaz nie jest odwiecznym terminem, odziedziczonym przez naszą terminologię naukową od starożytnych. To także dlatego, że przekonania o budowie wszechświata i wiedza o niej zmieniały się w czasie. Jeszcze dwieście lat temu Jędrzej Śniadecki w swojej „Jeografii” (1818) objaśniał:
Ciała przez złączenie się z cieplikiem ulotnione, iedne są, które z odmianą temperatury tracą swoię lotność, i te nazywaią się pary; drugie są takie, że przy naywiększych odmianach temperatury zachowuią swoię lotność, i te zowią się gazy. Różne gazy i ciała, postać powietrza maiące, uważaią Fizycy iako ciała złożone z pierwiastku stałego rozpuszczonego w ciepliku: z różnych własności i gatunku tego stałego pierwiastku pochodzą różne gatunki gazów, które dzieło Chemii wyżey przytoczone dokładnie opisuie i wyłuszcza.Dawniej wiedziano, że jest powietrze, w kosmosie podejrzewano istnienie eteru, różne substancje lotne, zwłaszcza wonne, nazywano waporami. Ale skąd pochodzi słowo gaz? Mimo że historia wyrazu nie ma jeszcze czterystu lat, zadziwia nas, że nie tyle dokonano świadomej nominacji, uzasadnionego stworzenia nazwy, ile przekręcenia, modyfikacji innego wyrazu, znanego od wieków. Do nauki światowej i zarazem do wielu języków niemal równocześnie wprowadził słowo gaz brukselski (al)chemik van Helmont (zm. 1644), który zdefiniował tę substancję następująco:
Gramatyka
rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy
1.1. gaz (w wodzie miner.)
Definicja
gazem nazywamy dwutlenek węgla dodawany do napojów, żeby musowały i orzeźwiały
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- czynność: gazować
Gramatyka
rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy
2. gaz (w silnikach)
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
- książkowo:błękitne paliwo
Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
- frazeologia, frazemy: dodać gazu; na pełnym gazie
- skarbonka słowotwórcza: gazem; gazu
Gramatyka
rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny
formy w tabelce:
formy alfabetycznie: gaz; gazach; gazami; gazem; gazie; gazom; gazów; gazowi; gazu; gazy
2.1. dodać gazu
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- nabrać prędkości; nabrać szybkości; nabrać tempa; przyspieszyć; rozpędzić się
Gramatyka
frazem czasownikowy aspekt dokonany
formy: dodać gazu
3. na gazie
Definicja
jeśli ktoś jest na gazie, to jest pijany; wyrażenie potoczne
Wariant
- pod gazem
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
- nietrzeźwy; pijany; spity
- eufemistycznie:niedysponowany; w stanie wskazującym
- potocznie:na bani; na cyku; nabombiony; nabzdryngolony; nachlany; napity; narąbany; nawalony; pod dobrą datą; schlany; ubzdryngolony; uchlany; urżnięty; wcięty; wstawiony; wypity; zachlany; zalany; zaprawiony; zapruty; zawiany
- żartobliwie:ululany
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
- na rauszu; podchmielony; podpity
- potocznie:dziabnięty; podcięty
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Awantura w barze była typową pyskówką po pijanemu: ktoś, kto miał już dość upokorzeń, po prostu wygarnął magazynierowi od ubeków i wyzyskiwaczy. Obaj byli pod gazem, zaczęły się rękoczyny w większym gronie, przyjechała milicja i po wylegitymowaniu wszystkich — S. odwieźli radiowozem do domu, a pozostałych zamknęli na komisariacie.
NKJP: Maciej Pinkwart, Dziewczyna z Ipanemy, 2003
— To jeszcze nic. Do dziś policjanci z naszej komendy wspominają pewnego rolnika z gm. Świercze, który jakiś rok temu w krótkich odstępach czas aż trzy razy został przyłapany na jeździe w stanie nietrzeźwym. Najpierw został zatrzymany, gdy pijany jechał samochodem. Potem, gdy prowadził traktor. Wreszcie, gdy na gazie jechał rowerem. W tej ostatniej sytuacji, widząc policjantów i zsiadając z roweru, wymamrotał oburzony: „K..., to i rowerem nie można jeździć po pijaku” (...)
NKJP: Tygodnik Ciechanowski, 2005
Gramatyka
frazem przymiotnikowy
formy: na gazie; pod gazem
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
SprawdźCzęsto sprawdzane
Ciekawostki
- koń — Jak się nazywa miejsce, gdzie się konie spowiadają?
- menel — Pochodzenie wyrazu menel
- inkantacja — Inkantacja — pochodzenie słowa (i nie tylko)