Reguła nr 324 w Kompendium dobrej polszczyzny

324 Litera ą
wymowa, w pełnym dostępie dla każdego

1. Literę ą wymawiamy tak, jak jest zapisana (nosowe [o]):
a) przed literami oznaczającymi głoski szczelinowe: f, w, s, ś, sz, z, ź, ż, ch, np.
fąfel,
wyjąwszy,
chrząstka,
usiąść,
gąszcz,
brąz,
gałąź,
mąż,
wąchać;
b) w narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników i przymiotników, np. szybką koleją;
c) w bierniku liczby pojedynczej przymiotników i rzeczowników, np. pierwszą moją panią;
d) w trzeciej osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego, np. jadą, rozumieją;
uwaga: w niektórych regionach Polski końcówki wymienione w trzech powyższych regułach wymawiane bywają jako [om], jest to jednak wymowa gwarowa, której nie powinno się upowszechniać.

Uwaga: litera ą przed literami ś oraz ź często wymawiana jest jako nosowe [oṷ] lub [oj], np. w usiąść [usioṷść] lub [usiojść] — zapis wymowy uproszczony, bez zaznaczonej nosowości (oddaje się ją zwykle przez umieszczenie tyld nad znakami „oṷ” oraz „oj”; znak ṷ oznacza u niezgłoskotwórcze). Można taką wymowę uznać za wariantywną, choć niektórzy akceptują ją tylko w języku potocznym.
Inni jednak twierdzą, że współcześnie Polacy już w ogóle nie wymawiają samego nosowego [o] przed spółgłoskami szczelinowymi, lecz zawsze w wymowie pojawia się zbitka złożona z dwóch głosek:
— [o] + nosowe [ṷ], przed literami f, w, s, sz, z, ż, ch;
— [o] + nosowe [ṷ] lub [o] + nosowe [j], przed literami ś, ź.

2. Literę ą wymawiamy jako [o]:
a) w czasie przeszłym przed ł, np. machnął, wziął.

3. Literę ą wymawiamy jako połączenie [o] + [n] lub [o] + [m], lub [o] + [ń]:
a) przed literami oznaczającymi głoski zwarte i zwarto-szczelinowe: c, dz, cz, ć, dź, k, g, p, b, t, d, np.
błyszcząco,
ksiądz,
bączek,
sunąć,
żołądź,
pająk,
drągal,
kąpiel,
bąbel,
czworokąt,
jądro.
To tylko próbka tego, do czego dostęp mają
użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
Zyskaj dostęp do wszystkich 391 reguł językowych.
zamów
newsy, porady + e-book