1. Wielką literę piszemy zwykle na początku każdego wypowiedzenia rozpoczynającego tekst oraz na początku każdego wypowiedzenia występującego po kropce.
2. Wielką literę piszemy tradycyjnie na początku każdego wersu w poezji.
Zauważyć jednak trzeba, że poezja rządzi się własnymi prawami, dlatego możemy spotkać zarówno stosowanie wielkiej litery zgodnie z typowymi zapisami w tekstach, jak i całkowite pomijanie wielkich liter.
3. Wielka litera bywa bardzo różnie używana w grafice. Rozpoczyna się nią np. nagłówki, tytuły, ale też całe wyrazy na kartach tytułowych, plakatach, ogłoszeniach bywają zapisywane wielkimi literami.
4. Od wielkiej litery zapiszemy nazwę własną, czyli nazwę dowolnego obiektu czy przedmiotu jednostkowego. Bez znaczenia, czy jest to obiekt powszechnie znany, np.
Kolos Rodyjski, czy też nadana przez nas nazwa naszego drzewa w ogrodzie:
Wiśniak Wspaniały. Czasem zatem pisownia zależy od tego, czy wyrażenie jest ogólną nazwą przedmiotu, czy indywidualną nazwą przedmiotu jednostkowego (por.
czarny kamień — nazwa opisowa — i
Czarny Kamień — znajdujący się w
Mekce, czczony przez
muzułmanów).
Czasem to autor decyduje o tym, czy rzeczownik pospolity pełni w jego tekście funkcję nazwy własnej. Dlatego w wierszyku poniżej podstawowe i domyślne są małe litery dla myszki i kotki:
Stanisław Jachowicz, Przestroga
Schowaj się, myszko, do jamki głęboko,
Bo kotka na cię ma oko.
Schowała się myszka, kotek łyka ślinkę,
Że mu tak wyborną spłoszono zwierzynkę.
Ależ moja myszko, żal mi cię niebożę!
Nie dzisiaj, to jutro, kot cię złowić może,
Tyś bardzo łakoma, on mistrz wyuczony,
Ani się spostrzeżesz, gdy mu wpadniesz w szpony.
Językowo wielkie litery nie mają uzasadnienia (to, że mamy tu do czynienia z określonymi postaciami, to za mało, by rzeczownik pospolity zapisać wielką literą), ale autor zawsze ma prawo do tego, by np. w serii takich utworów wprowadzić pisownię Myszka i Kot/Kotka.
5. Wielka litera występuje wyjątkowo wewnątrz wyrazów będących nazwą własną lub wchodzących w skład nazwy własnej, np.
Adobe PageMaker,
mBank,
iPhone,
bruLion. Takie przypadki dotyczą zwykle obcych nazw własnych i nie zaleca się ich upowszechniania.
6. Wielkiej litery można użyć ze względów uczuciowych lub grzecznościowych. To sam piszący decyduje, kiedy chce tak uczynić. Zaznaczyć tylko trzeba, że należy mieć ważny powód, by taką pisownię zastosować. Wyjątkiem są grzecznościowe zapisy stosowane w korespondencji, których pisownia od wielkiej litery jest skonwencjonalizowana. Ich omówienie można znaleźć w innych regułach zawartych w Dobrym słowniku.
Oto kilka przykładów użycia wielkiej litery ze względów uczuciowych lub grzecznościowych:
a) gdy piszemy o własnym kraju lub symbolach z nim związanych, zwłaszcza w tekstach patriotycznych, możemy od wielkiej litery zapisywać nazwy takie jak
Ojczyzna,
Państwo,
Naród,
Orzeł Biały,
Honor,
Powstanie Styczniowe;
b) gdy piszemy o kimś (rzadziej o czymś) w jakimś uroczystym tekście (np. w laudacji, nekrologu, liście wspominkowym, życzeniach), możemy od wielkiej litery zapisywać nazwy takie jak
Profesor,
Autor,
Jubilat,
Ojciec i Dziadek,
Nasza Szkoła.
7. Wiele błędów w użyciu wielkiej litery powiązanych jest z kopiowaniem konwencji ortograficznych języka angielskiego lub innych języków. Czasami wydaje się to uzasadnione, np. w wyrażeniu
Black Friday, ale w większości wypadków wypadków polska wersja danego wyrażenia powinna być zapisywana po prostu małymi literami lub ewentualnie z pierwszą wielką literą (piszemy o tym np. w haśle
ramy). Takie problemy są generowane m.in. właśnie przez tłumaczenia tytułów dokumentów unijnych (szerzej: międzynarodowych) czy w czasie tworzenia polskich wersji gier komputerowych (co nazywa się lokalizacją gry). Nazwy przedmiotów czy umiejętności (nawet najdziwniejszych) w grach należy zapisywać małymi literami, np.
pigułki zdrowia psychicznego (z gry Phasmophobia) czy
odporność na trafienie krytyczne (z gry The Pride of Taern). Nawet jeśli jakaś nazwa pojawiająca się w grze ma charakter nazwy własnej (można uznać, że czasem taki charakter mogą mieć np. nazwy czarów), to i tak nie jest to podstawą do zapisywania wszystkich słów tej nazwy wielką literą. Żeby uzmysłowić sobie, dlaczego to powinny być małe litery, wystarczy porównać nazwy przedmiotów i umiejętności ze świata wirtualnego z tymi ze świata realnego. Absurdalne byłyby przecież takie zapisy:
W liceum nabyłem umiejętność Pływania Synchronicznego.
W sklepie kupiłem 2 Bułki Pszenne Wrocławskie.