Reguła nr 140 w Kompendium dobrej polszczyzny

140 Nazwiska kobiet
odmiana, w pełnym dostępie dla każdego

Generalnie nazwiska kobiet są nieodmienne. Dobrze jest używać ich z odmienionym imieniem lub innym słowem pozwalającym zidentyfikować płeć (np. wyrazem pani), np.
o Tinie Turner, z piękną Garbo, do pani Moltke;
z siostrami Nowaczyk, o paniach Gądek, do córek Stankiewicz.

Odmieniają się tylko nazwiska kobiet:
a) zakończone na -a (-owa, -ewa, -ska, -cka, -dzka, -na), o odmianie przymiotnikowej, np.
Dymna — do Dymnej, Kowalska — z Janiną Kowalską, Gołubczewa — o Gołubczewej, Kowalikowa — w imieniu Kowalikowej;
b) zakończone na -a, o odmianie rzeczownikowej, np.
Janta — z Janiną Jantą, Fonda — o Fondzie, Konopka — w imieniu Konopki;
tutaj należą też nazwiska odojcowskie (na -ówna, -anka) i odmężowskie (na -ina, -yna), np.
Mniszkówna — z Mniszkówną, o Mniszkównie, w imieniu Mniszkówny (a nie: !o Mniszkównej, !w imieniu Mniszkównej),
więcej o nich w regule słowotwórstwo: nazwiska mężatek i panien.

W Dobrym słowniku nazwiska z podpunktu a) umieszczane są jako podhasła w hasłach nazwisk męskich (np. 1.1 Kowalska pod 1. Kowalski) — i mają pełny opis. Nazwiska z podpunktu b) nie są w ogóle zamieszczane osobno. Jeśli więc jest w Dobrym słowniku odmienne nazwisko zakończone na -a, np. Bańka, to odmiana w tym haśle zamieszczona dotyczy nazwiska mężczyzny. Nazwisko kobiety będzie się jednak w liczbie pojedynczej odmieniać identycznie, dopiero w liczbie mnogiej (bardzo rzadko używanej) wystąpią różnice:
— mianownik (i wołacz) liczby mnogiej Bańkowie, ale dla żeńskiego nazwiska Bańki,
— dopełniacz liczby mnogiej Bańków, ale dla żeńskiego nazwiska Baniek,
— biernik liczby mnogiej Bańków, ale dla żeńskiego nazwiska Bańki.

Uwaga: kobiety mające nazwisko o odmianie przymiotnikowej mogą nosić je w formie męskiej (pani Cichy, pani Mądry) lub żeńskiej (pani Cicha, pani Mądra). W tym pierwszym przypadku będzie ono nieodmienne (z panią Cichy, o pani Cichy); wtedy też należy używać nazwiska z odmienionym imieniem lub wyrazem identyfikującym płeć (np. wyrazem pani).
Nie zaleca się przyjmowania męskiej formy nazwiska w przypadku polskich nazwisk dobrze znanych lub często używanych, takich jak Kowalski, Stalowy, Rudzki, Dymny — a więc lepiej mówić o pani Kowalskiej, Stalowej, Rudzkiej, Dymnej.
To tylko próbka tego, do czego dostęp mają
użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
Zyskaj dostęp do wszystkich 372 reguł językowych.
zamów
newsy, porady + e-book