224 Imiona i nazwiska kobiet
odmiana imion, nazwisk, rzeczowników (główne) | reguła w pełnym dostępie dla każdego

1. Imiona żeńskie

Odmieniają się imiona żeńskie zakończone na -a. Tak polskie, np. Adrianna, Antonia, Bogusława, Cecylia, Eugenia, jak i obce, np. Alessia, Anja, Aretha, Cecilia, Condoleezza, Erica, Evita.

Inne imiona żeńskie, czyli w zasadzie imiona z innych języków, są nieodmienne, zob. Adrienne, Amber, Amy, Audrey, Céline, Coco, Debbie, Elizabeth.

Uwaga, specyficzne wyjątki od powyższych zasad omówione są w regułach

• odmiana imion, nazwisk, rzeczowników (III): irlandzkie imiona żeńskie zakończone w piśmie na -e,
• odmiana imion, nazwisk, rzeczowników (IV): żeńskie zakończone w wymowie na [a], ale w piśmie na -h (np. Sarah).

2. Nieodmienność nazwisk żeńskich

Generalnie nazwiska kobiet są nieodmienne. Wszystkie niezakończone na -a. Dobrze jest używać ich z odmienionym imieniem lub innym słowem pozwalającym zidentyfikować płeć (np. wyrazem pani), np.

o Tinie Turner, z piękną Garbo, do pani Moltke;

z siostrami Nowaczyk, o paniach Gądek, do córek Stankiewicz.

3. Które żeńskie nazwiska się odmieniają i jak

Odmieniają się tylko nazwiska kobiet:

1. zakończone na -a (-owa, -ewa, -ska, -cka, -dzka, -na), o odmianie przymiotnikowej, np.

   Dymna — do Dymnej,

   Kowalska — z Janiną Kowalską,

   Gołubczewa — o Gołubczewej,

   Kowalikowa — w imieniu Kowalikowej;

2. zakończone na -a, o odmianie rzeczownikowej, np.

   Janta — z Janiną Jantą,

   Fonda — o Fondzie,

   Konopka — w imieniu Konopki.

Oba sposoby odmiany mogą współwystępować w przypadku nazwisk złożonych:

Konopka-Kowalska — córka Konopki-Kowalskiej.

Zob. też regułę odmiana imion, nazwisk, rzeczowników (główne): dwuczłonowe nazwiska mężczyzn i kobiet.

Uwaga, rzeczownikowy sposób odmiany dotyczy również nazwisk odojcowskich (na -ówna, -anka) i odmężowskich (na -ina, -yna), np.

Mniszkówna — z Mniszkówną, o Mniszkównie, w imieniu Mniszkówny (a nie: !o Mniszkównej, !w imieniu Mniszkównej).

Więcej o tego typu nazwiskach w regule słowotwórstwo: nazwiska mężatek i panien.

Dotyczy to nie tylko polskich nazwisk, ale też np. rosyjskich patronimików zakończonych na -ewna, -owna (używanych w miejsce nazwiska w języku rosyjskim):

Nikołajewna — prababka Wiery Nikołajewny,

Pawłowna — patrzę na Marię Pawłownę.

4. Notacja w Dobrym słowniku

W Dobrym słowniku nazwiska z podpunktu a) powyżej umieszczane są jako podhasła w hasłach nazwisk męskich (np. 1.1 Kowalska pod 1. Kowalski) — i mają pełny opis. Nazwiska z podpunktu b) nie są w ogóle zamieszczane osobno. Jeśli więc jest w Dobrym słowniku odmienne rzeczownikowo nazwisko zakończone na -a, np. Bańka, to odmiana w tym haśle zamieszczona dotyczy nazwiska mężczyzny. Nazwisko kobiety będzie się jednak w liczbie pojedynczej odmieniać identycznie, dopiero w liczbie mnogiej (bardzo rzadko używanej) wystąpią różnice:

• mianownik (i wołacz) liczby mnogiej Bańkowie, ale dla żeńskiego nazwiska Bańki,
• dopełniacz liczby mnogiej Bańków, ale dla żeńskiego nazwiska Baniek,
• biernik liczby mnogiej Bańków, ale dla żeńskiego nazwiska Bańki.

5. Jeszcze o żeńskich nazwiskach przymiotnikowych

Kobiety mające nazwisko o odmianie przymiotnikowej mogą nosić je w formie męskiej (pani Cichy, pani Mądry) lub żeńskiej (pani Cicha, pani Mądra). W tym pierwszym przypadku będzie ono nieodmienne (z panią Cichy, o pani Cichy); wtedy też należy używać nazwiska z odmienionym imieniem lub wyrazem identyfikującym płeć (np. wyrazem pani).

Nie zaleca się przyjmowania męskiej formy nazwiska w przypadku polskich nazwisk dobrze znanych lub często używanych, takich jak Kowalski, Stalowy, Rudzki, Dymny — a więc lepiej mówić o pani Kowalskiej, Stalowej, Rudzkiej, Dymnej.