SI Najtrudniejsze słowo, gdy chodzi o przecinki
O kłopotliwym przecinku przed czy

1. Nie ma chyba w języku polskim bardziej problematycznego wyrazu pod względem interpunkcyjnym. Zasady stawiania przecinka przed czy są w bardzo wielu miejscach podane bardzo zawile, na dodatek uwzględniają bardzo subtelne rozróżnienia. Czasem, przeciwnie, można przeczytać proste wskazówki zawarte w paru zdaniach, ale potem bardzo szybko się okazuje, że rzeczywistość językowa jest o wiele bardziej skomplikowana.

Kwestie interpunkcyjne związane z wyrazem czy rozstrzyga się też czasem, biorąc pod uwagę podział spójnik — partykuła. Tym tropem podążać jednak nie będziemy, ponieważ nie znamy spójnej teorii ani nawet testów, które pozwoliłyby niekontrowersyjnie rozstrzygać, czy w danym zdaniu słowo czy jest spójnikiem czy partykułą.

Również PWN-owska reguła nr 90.E.2. jest w kwestii stawiania przecinka przed czy prawdziwie nietrafiona, w szczególności przecinki umieszczone w przykładach zawartych w jej części końcowej należałoby postawić całkiem odwrotnie! Do tego jeszcze wrócimy.

Zamiast tego proponujemy dwie szkoły, których zasady wykształciły się u nas w wyniku kilkuletniego namysłu i odpowiadania na pytania w poradni językowej: szkołę prostą i szkołę funkcyjną. Obie są równie uprawnione, w szczególności szkoła prosta — może wbrew nazwie — nie jest żadnym uproszczeniem niewartym stosowania przez wykształconych użytkowników.

Pewne zasady są wspólne dla obu szkół, i to od nich zaczniemy interpunkcyjny opis.

2. Przecinka przed czy nie stawiamy, gdy

3. Przecinek przed czy stawiamy, gdy

4. Powyższe dwa punkty są wspólne dla obu szkół. Teraz czas na zasadę szkoły prostej: jeśli czy

5. Zasady szkoły funkcyjnej są bardziej skomplikowane. Musimy bowiem brać pod uwagę funkcję czy. Jeśli ta funkcja jest inna, to przecinek się nie pojawia. Na szczęście tych funkcji nie ma wiele: czy może

6. Dodatkowa komplikacja związana ze szkołą funkcyjną polega na tym, że musimy odróżniać powtarzane czy w tej samej funkcji od powtarzanych czy w różnej funkcji. A czasem to nie jest proste do ustalenia.

W (22) nie jest to trudne, bo mamy tam po prostu

7. Należy jeszcze powiedzieć słowo o jednym typie czy, które może być powtarzane. Chodzi tu o

8. W ramach dobrosłownikowego kursu „Zaawansowana interpunkcja” cały jeden moduł lekcyjny (cztery wykłady plus test) został poświęcony przecinkowi przed czy.