sprzysiężenie

W historii polskich tajnych związków jedynie działalność sprzysiężenia podchorążych doprowadziła do eskalacji wydarzeń politycznych. Dzięki tradycji historycznej większość tajnych organizacji patriotycznych jest lepiej znana obecnie niż bez mała 200 lat temu. Współcześni znali je bardziej z krążących opowieści, niż czynnie w nich uczestniczyli. Ważną rolę w rozwoju tych stowarzyszeń, działających aktywnie aż do powstania styczniowego, odgrywała ideologia romantyzmu, lansująca wzorce samotnej walki jednostki czy garstki desperatów działających wbrew powszechnej opinii. Nie bez racji najbardziej sugestywny opis spotkania spiskowców wyszedł spod pióra wieszcza Juliusza i trafił do kanonu polskiej literatury. Duch romantyzmu obecny był w rytuałach sprzysiężeń, nawiązujących często do legendarnego i modnego wówczas średniowiecza.

NKJP: Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych, Andrzej Chwalba (red.), 2004