samogłoska

1. samogłoska (językozn.)

Definicja

samogłoski to głoski, których powstaniu nie towarzyszy przeszkoda na drodze powietrza wydychanego z płuc (w środkowej płaszczyźnie aparatu mowy powstaje kanał bez zwarć i szczelin); samogłoski są ośrodkami sylab, zawsze są dźwięczne (nie mają bezdźwięcznych odpowiedników, w odróżnieniu od prawie wszystkich spółgłosek), dla ich artykulacji ważne są poziome i pionowe ruchy języka

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Jednym z najistotniejszych narządów decydujących o jakości głosek jest język. Podstawową rolę odgrywa on przy artykulacji samogłosek. Barwa samogłosek zróżnicowana jest właśnie ze względu na poziome (samogłoski przednie: [i], [y], [e]; środkowe: [a]; tylne: [o], [u]) i pionowe ruchy języka (samogłoski wysokie: [i], [y], [u]; średnie: [e], [o]; niskie: [a]).

Danuta Ostaszewska, Jolanta Tambor, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, 2006, s. 24

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: samogłosce; samogłosek; samogłoska; samogłoską; samogłoskach; samogłoskami; samogłoskę; samogłoski; samogłosko; samogłoskom

zgłoś poprawkę

 1.1. samogłoska tylna

Definicja

samogłoska tylna to taka samogłoska, która wymawiana jest z przesunięciem języka ku tylnej części jamy ustnej, np. polskie [o]

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Język węgierski używa 14 samogłosek (...). Zauważmy, że przy wymawianiu samogłosek a, á, o, ó, u, ú język znajduje się w tylnej części jamy ustnej, natomiast przy wymawianiu pozostałych samogłosek znajduje się on tuż przy zębach. Dlatego te pierwsze z fonetycznego punktu widzenia nazywamy samogłoskami tylnymi (niskimi), a te pozostałe przednimi (wysokimi).

chemaniak.w.interia.pl, 19.03.15

Twierdzi się mianowicie, że obecność samogłoski przedniej w nazwach przedmiotów i zjawisk koreluje z ich małymi rozmiarami, a obecność samogłoski tylnej — z dużymi. Korelację tę — intuicyjnie dość oczywistą, wielokrotnie egzemplifikowaną materiałem anegdotycznym — potwierdziły testy psychologiczne (np. Sapir 1929), a także rozległe badania komparatystyczne (Ultan 1978).

Mirosław Bańko, Opozycja samogłosek przednich i tylnych a znaczenie polskich onomatopei, LingVaria, 2 (6), 2008, s. 61

Gramatyka

frazem rzeczownikowy rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: samogłosce tylnej; samogłosek tylnych; samogłoskach tylnych; samogłoskami tylnymi; samogłoska tylna; samogłoską tylną; samogłoskę tylną; samogłoski tylne; samogłoski tylnej; samogłoskom tylnym; samogłosko tylna

zgłoś poprawkę

 1.2. samogłoska pochylona

Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
  • samogłoska ścieśniona
Ciekawostki
Samogłoski pochylone, ale bez kursywy Samogłoski pochylone to nazwa nieszczególna. Jak dźwięk może być pochylony, skoro go nie widać? Nie ma to też nic wspólnego z ich
Gramatyka

frazem rzeczownikowy rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: samogłosce pochylonej; samogłosek pochylonych; samogłoskach pochylonych; samogłoskami pochylonymi; samogłoska pochylona; samogłoską pochyloną; samogłoskę pochyloną; samogłoski pochylone; samogłoski pochylonej; samogłoskom pochylonym; samogłosko pochylona

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

  • nowotwór — Nowotwory w językoznawstwie
  • mafia — Mafii w Polsce nie było, gdyż...
  • jazzman — O rzeczowniku jazzista

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book