oprzeć

1. oprzeć (na badaniach)

Definicja

jeśli oparliśmy coś na czymś (np. badaniach, zasadach, materiałach), to uczyniliśmy to podstawą tego

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Na pitagorejskiej astronomii Arystarch i Seleukos oparli system heliocentryczny.

NKJP: Ewa Cechnicka, Znak Anny, 1997

Gdy tylko władzom francuskim stał się znany zamiar ministra skarbu Stanisława Karpińskiego oparcia waluty polskiej na marce niemieckiej, natychmiast interweniował w polskim MSZ poseł francuski w Warszawie (...)

NKJP: Michowicz Waldemar, Historia dyplomacji polskiej, 1995

(...) którym posłużono się podczas napadu, jest bronią palną. Swoją opinię oparli na zarządzeniach i przepisach prawnych, według których jakakolwiek część pistoletu jest bronią.

NKJP: Gazeta Wrocławska, 1999

Jaka jest „Nimfomanka”? Właściwie sama jest jak powieść: złożona z ośmiu rozdziałów, zamknięta w dwóch częściach jak w dwóch tomach. W ogromnym stopniu, jak żaden z dotychczasowych filmów von Triera, oparta na dialogach, na słowie.

Małgorzata Sadowska, Newsweek, 7–12.01.2014, numer 2, s. 84

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • frazeologia, frazemy: w oparciu o
  • kolokacje rzeczownikowe prawostronne: (oprzeć na ___) optymizmie; oskarżeniu; przypuszczeniu; spostrzeżeniu; wychowaniu
  • odpowiednik niedokonany: opierać
Gramatyka

czasownik aspekt dokonany przechodni

formy alfabetycznie: nieoparci; nieoparcia; nieoparcie; nieoparciem; nieoparciu; nieoparta; nieopartą; nieoparte; nieopartego; nieopartej; nieopartemu; nieoparty | pokaż wszystkie formy

 1.1. oprzeć się (na badaniach)

Definicja

jeśli oparliśmy się na czymś (np. badaniach, zasadach, materiałach), to uczyniliśmy to podstawą naszego rozumowania lub działania

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • podeprzeć; uargumentować; umotywować; usprawiedliwić; uzasadnić; wziąć pod uwagę
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
(...) chociaż dotąd nie znaleźli na to żadnych konkretnych dowodów. Oparli się tylko na fakcie, że imię Estery pochodzi niewątpliwie od bogini Isztar, a imię Mardocheusza od babilońskiego boga Marduka.

NKJP: Zenon Kosidowski, Opowieści biblijne, 1963

Policja, aresztując Lewisa, oparła się na zeznaniach kilku świadków, którzy stwierdzili, że futbolista brał udział w bójce.

NKJP: CKM, 2000

Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

2. oprzeć się (plecami)

Definicja

jeśli oparliśmy się (czymś) o kogoś lub coś (albo na kimś lub czymś) to przyjęliśmy pozycję, w której dotykamy tego kogoś lub tego czegoś jakąś częścią ciała i ciężar naszego ciała częściowo spoczywa na tym kimś lub czymś

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • podeprzeć się; podtrzymać; wesprzeć się
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Ponieważ Stec zamknął drzwi za sobą, przeto obaj oparli się o kontuar i tak czekali.

NKJP: Henryk Worcell, Zaklęte rewiry, 1936

Oberżysta wskazał mu ławkę pod oknem. Obaj oparli się łokciami o dębowy stół.

NKJP: Marian Pankowski, Fara na Pomorzu, 1997

— Siądź wygodnie, oprzyj się o ścianę i oddychaj spokojnie. Za kilkanaście minut ci przejdzie.

NKJP: Kinga Dunin, 1998, Tabu

Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

 2.1. oparty

Definicja

jeśli ktoś jest oparty (czymś) o kogoś lub coś (albo na kimś lub czymś), to opiera się o niego lub to (albo na nim lub tym)

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Stojący przy bramie strażnicy drzemali oparci na halabardach, a psy gończe snuły się z kąta w kąt, szukając jakiegoś cienia.

NKJP: Błogosławiona wina, Zofia Kossak, 1953

Fryc i Julek, oparci o ścianę, dłubali w paznokciach i od czasu do czasu, zaniepokojeni głośniejszym dźwiękiem, rzucali spojrzenia na swoje rewiry, ale przekonawszy się, że to nic ważnego, z zadowoleniem wracali do przerwanej czynności.

NKJP: Henryk Worcell, Zaklęte rewiry, 1936

Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: oparci; oparta; opartą; oparte; opartego; opartej; opartemu; oparty; opartych; opartym; opartymi formy zaprzeczone: nieoparci; nieoparta; nieopartą; nieoparte; nieopartego; nieopartej; nieopartemu; nieoparty; nieopartych; nieopartym; nieopartymi

3. oprzeć (o mur)

Definicja

jeśli oparliśmy coś o coś lub na czymś, to sprawiliśmy, że się nie przewraca, pochyla ani osuwa, ponieważ ciężar tego częściowo na tym czymś spoczywa

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • podeprzeć; podtrzymać; wesprzeć
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Leszek i Wika zsiedli z rowerów, oparli je o drucianą siatkę.

NKJP: Aleksander Minkowski, Szaleństwo Majki Skowron, 1972

Większość miała kusze, które teraz oparli na balustradzie i wycelowali w zbliżający się do mostu prom.

NKJP: Andrzej Sapkowski, Chrzest ognia, 1996

Ćwiczenie na dziś
1. Usiądź wygodnie w fotelu, wyprostuj się, oprzyj rozłożone dłonie na kolanach, nogi ustaw w pozycji pod kątem prostym, opierając stopy na podłodze.

NKJP: Krzysztof Piotr Łasica, Pociąg do sukcesu, 2009

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • kolokacje rzeczownikowe prawostronne: (oprzeć ___) brodę; czoło; dłoń; głowę; karabin; kolano; łokieć; nogę; plecy; rękę; rower; stopę
  • odpowiednik niedokonany: opierać
Gramatyka

czasownik aspekt dokonany przechodni

formy alfabetycznie: nieoparci; nieoparcia; nieoparcie; nieoparciem; nieoparciu; nieoparta; nieopartą; nieoparte; nieopartego; nieopartej; nieopartemu; nieoparty | pokaż wszystkie formy

4. oprzeć się (doradca)

Definicja

jeśli ktoś oparł się na kimś, to uczynił go swoim głównym doradcą, sprzymierzeńcem, pomocnikiem itp.

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Franciszek Józef zdymisjonował więc gabinet ks. Auersperga i powołał rząd hr. Edwarda Taaffego. Taaffe oparł się na koalicji konserwatystów niemieckich, polskich i czeskich, zwanej „żelaznym pierścieniem”.

NKJP: Janusz Pajewski, Historia powszechna 1871–1918, 1967

Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

5. oprzeć się (komuś)

Definicja

jeśli ktoś (rzadziej coś) oparł się komuś lub czemuś, to nie uległ mu lub temu

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • obronić się; zwalczyć
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Drzewa nie bardzo przetrwały, bo grunt tuż nad oceanem za drogi, żeby spadkobiercy oparli się pokusie sprzedaży działek na zabudowę (...)

NKJP: Czesław Miłosz, Abecadło Miłosza, 1997

Polska przetrwała ponadstuletnią noc zaborów, oparła się próbom wynaradawiania, w znacznym stopniu dzięki swemu Kościołowi; dzięki temu, że był bardziej polski niż rzymski.

NKJP: Jerzy Surdykowski, Duch Rzeczypospolitej, 1989

Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

6. oprzeć się (wrażeniu)

Definicja

jeśli ktoś nie może oprzeć się czemuś (wrażeniu, myśli, odczuciu itp.), to nie opuszcza go to i wydaje mu się całkiem naturalne lub oczywiste

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Litery przewracają się do tyłu, jedna pada na drugą, ze wstydu przed słowami, na które się składają. Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że myszkuję w cudzej przeszłości, że listy należą do innej kobiety.

NKJP: Krystyna Kofta, Złodziejka pamięci, 1998

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • odpowiednik niedokonany: nie istnieje lub nieużywany
Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

7. oprzeć się (gdzieś)

Definicja

jeśli ktoś oparł się gdzieś, to zatrzymał się tam po dłuższym poruszaniu się; słowo nieco przestarzałe

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Kasztelan połocki i starosta krzepicki oparli się w ucieczce swojej aż pod główną zamkową bramą, przy której czekały konie kasztelana. Obaj śmiertelnie bladzi i zlani potem.

NKJP: Zofia Kossak, Błogosławiona wina, 1953

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • odpowiednik niedokonany: nie istnieje lub nieużywany
Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

8. oprzeć się (o sąd)

Definicja

jeśli coś (zwykle jakaś sprawa) oparło się o sąd, policję, jakiś urząd itp., to ostatecznie tam trafiło

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
No dobrze, za to wydaliśmy prawie całego Żeromskiego poza dwoma czy trzema opowiadaniami: Na probostwie w Wyszkowie, Ponad śnieg bielszym się stanę oraz Snobizm i postęp. Były rozmowy, by wydać i to, ale sprawa oparła się o Biuro Polityczne i Biuro postanowiło, że nie.

NKJP: Teresa Torańska, Oni, 1985

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • odpowiednik niedokonany: nie istnieje lub nieużywany
Gramatyka

czasownik aspekt dokonany nieprzechodni

formy alfabetycznie: nieoparcia się; nieoparciem się; nieoparcie się; nieoparciu się; oparciach się; oparciami się; oparcia się; oparciem się; oparcie się; oparciom się; oparciu się; oparć się | pokaż wszystkie formy

Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

  • CNN — Pochodzenie słowa CNN
  • ukradkiem — Czy istniał ukradek?
  • bąk — Niezwykłe określenia na bąka

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book