jaźń

1. jaźń

Definicja

jaźń to w książkowej polszczyźnie świadomość swego istnienia i swej osobowości; w filozofii i psychologii to pojęcie różnie definiowane, u Junga jaźń jest jednością i całkowitością ogółu osobowości (ogarnia to, co doświadczalne, i to, co niedoświadczalne bądź jeszcze nie doświadczone), u Freuda (w psychoanalizie) jaźń jest cienką, świadomą i rozumną powierzchnią bytu nad głębinami nieświadomości (jej zadaniem jest regulacja oddziaływań na osobowość)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • duch; dusza; ego; intencjonalność; istota; ja; jestestwo; myśl; myślenie; natura; natura ludzka; osobowość; podmiotowość; postać; przytomność; psyche; rozum; samoregulacja; samoświadomość; sprawstwo; świadomość; tożsamość; umysł; wnętrze
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Filozofia oraz psychologia próbują tutaj badać pytania dotyczące tego: kim jestem, co czyni mnie daną osobą (jaźnią). Być jaźnią oznacza tutaj jednocześnie być kimś wyjątkowym, niepowtarzalnym oraz kimś trwałym w czasie, wciąż tą samą osobą. Jak to się dzieje, że osoba trwa w czasie, mimo że zmienia się zarówno fizycznie, jak i psychicznie, i pomimo zmian otoczenia?

Andrzej Kapusta, Podmiotowość, jaźń, tożsamość, Diametros nr 7, marzec 2006, s. 193

Każdy z nas jest ciałem wśród innych ciał, a umysł nasz w tej mierze, w jakiej jest organem życia, działa stosownie do potrzeb ciała. To w nas, co posłuszne jest prawom materii, stanowi „jaźń powierzchniową”; pojmuje ona siebie jako część przestrzennie jednorodnego wszechświata. „Jaźń głęboka”, rdzeń osobowości, nie jest narzędziem życia ani pewną stroną naszych praktycznych wysiłków, jednostkowych czy społecznych; zazwyczaj nie jesteśmy jej świadomi, nie ma też naglących powodów, byśmy byli, skoro pochłania nas codzienna troska o przetrwanie. Obie jaźnie są warstwami tego samego strumienia świadomości, chociaż „jaźń powierzchniowa” musi uchodzić za bezosobową część osoby. Stąd też wszystkie przejawy świadomości, nasze wrażenia, emocje i idee.

NKJP: Leszek Kołakowski, Bergson, 1985

Gramatyka

rzeczownik rodzaj żeński odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: jaźń; jaźni; jaźnią; jaźniach; jaźniami; jaźnie; jaźniom

zgłoś poprawkę

 1.1. rozdwojenie jaźni (w psychologii)

Definicja

rozdwojenie jaźni to nie do końca zbadane zaburzenie związane z występowaniem dwóch lub więcej odrębnych osobowości u jednej osoby, w danej chwili ujawnia się tylko jedna z nich i ma ona charakter pełny: własne odrębne wspomnienia, tożsamość, zachowanie, przekonania i preferencje (osobowości nie są zależne od siebie)

Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
  • osobowość mnoga; osobowość naprzemienna; osobowość wieloraka; rozdwojenie osobowości
  • specjalistycznie:zaburzenie dysocjacyjne tożsamości
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Dzięki kreacji aktorskiej Nortona prawniczy dramat „Lęk pierwotny” (1996) przeistoczył się w trzymający w napięciu thriller, a debiutujący aktor kradnie sceny hollywoodzkiemu wyjadaczowi Richardowi Gere. W interpretacji Edwarda Nortona Aaron to nie tylko ofiara molestowania czy podręcznikowy przypadek rozdwojenia jaźni, ale groźny psychopata, który potrafi wykorzystać doświadczonego prawnika do własnych celów.

kultura.onet.pl, 29.03.07

Gramatyka

frazem rzeczownikowy rodzaj nijaki odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: rozdwojeniach jaźni; rozdwojenia jaźni; rozdwojeniami jaźni; rozdwojenie jaźni; rozdwojeniem jaźni; rozdwojeniom jaźni; rozdwojeniu jaźni; rozdwojeń jaźni

zgłoś poprawkę

 1.2. rozdwojenie jaźni (w życiu)

Definicja

rozdwojeniem jaźni nazywa się potocznie stan, w którym czyjeś działania są ze sobą całkiem sprzeczne lub w którym działania sprzeczne są z głoszonymi sądami

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Po wygranych w ub.r. wyborach prezydent nareszcie jest wolny od przymusu udawania prostego Amerykanina uwielbiającego traperskie życie, jazdę konną, rozpalanie ogniska i wędrówki. (...)
Wakacyjny dylemat Clintonów to odbicie charakterystycznego dla Ameryki rozdwojenia jaźni. Społeczeństwo myśli i mówi o sobie, że jest bezklasowe, ale tak naprawdę ma głęboki uraz do elit. Na tych kompleksach grał Clinton, prezentując w obydwu kampaniach wyborczych wizerunek swojego chłopaka z niezamożnego domu, któremu udało się dotrzeć na Kapitol. Temu zaś wczasy w Vineyard mogłyby zaszkodzić. Dziś Clinton może już sobie pozwolić na luksusowe wczasy, które lubi.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1997

Gramatyka

frazem rzeczownikowy rodzaj nijaki odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: rozdwojeniach jaźni; rozdwojenia jaźni; rozdwojeniami jaźni; rozdwojenie jaźni; rozdwojeniem jaźni; rozdwojeniom jaźni; rozdwojeniu jaźni; rozdwojeń jaźni

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

  • mazurzyć — A na blogu
  • jazz — O usilnym polszczeniu jazzu i słów pochodnych
  • event — Dawniej, panie, to dopiero były ewenta!

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book