Definicja
uniwerbizm to w językoznawstwie: jednowyrazowe określenie zastępujące ustabilizowaną nazwę wielowyrazową o tym samym znaczeniu (np. szkoła podstawowa — podstawówka, opony zimowe — zimówki, samolot odrzutowy — odrzutowiec), typowe zwłaszcza dla mowy potocznej
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
W profesjolekcie turystycznym można zaobserwować dużą liczbę neologizmów, zarówno słowotwórczych, jak i semantycznych. (...) Wśród derywatów przeważają
uniwerbizmy (
objazdówka,
firmówka,
wyjazdówka,
przyjazdówka,
sieciówka), przy czym użycie wyrażeń jednoczłonowych zamiast dwuczłonowych (
impreza objazdowa,
impreza firmowa) świadczy o tendencji do kondensacji i ekonomii językowej.
Julia Murrmann, Profesjolekt branży turystycznej, czyli o specyficznych cechach zawodowego języka turystyki, Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 47, 2014, s. 53
Zdarza się i tak, że wyrazy o takim wygłosie w ogóle nie budzą wątpliwości, np.
Starówka (inaczej
Stare Miasto) czy
Filmówka (
PWSFTViT im. Leona Schillera w Łodzi; podobno pierwszy tak zaczął mówić Roman Polański). Jak widać, niektóre
uniwerbizmy na dobre się przyjęły, trafiły do polszczyzny starannej i odbierane są dzisiaj jako neutralne.
Maciej Malinowski, obcyjezykpolski.pl, 29.01.15
Wieloznaczne są często
uniwerbizmy powstałe w wyniku derywacji wstecznej typu
paříž <
pařížský salám,
plzeň <
plžeňské pivo,
turek <
turecká káva. Pisownia tu pomaga w rozróżnieniu znaczenia podstawowego, np. ‘Turek’ i
uniwerbizmu ‘kawa po turecku’. W naszym materiale trafia się jeszcze inny rodzaj
uniwerbizmu, mianowicie jest to tzw. uniwerbizacja substantywizująca (Szczepańska 1994, s. 17), por.
rybí <
rybí polévka.
Teresa Zofia Orłoś, O czeskich nazwach kulinarnych, Bohemistyka VIII, 2008, nr 1–4, s. 362
